CCC

COURSE ON COMPUTER CONCEPT

EMPIRES COMPUTER
THE POWER OF EMPIRES

PUBLISH BY : EMPIRES COMPUTER

PREPARE BY : KISHAN JINJARIYA | BHARAT ALAGOTAR

5TH EDITION
NOVEMBER 2024

FollowUs
+91 9913829112 | 9408378161 www.empirescomputer.in

:: Branch -1 ::
1st Floor, Krishna Complex, Opp. K.K. Dholakiya School,
Juno Morbi Road, Rajkot – 360003.

:: Branch -2 ::
2nd Floor, Devbhumi Complex, 80 Ft Road, Nr. Petrol Pump, Opp. Gulmohar Plaza,
Railnagar, Rajkot – 360001.
 5|:TFJGF
આજના આ ુનીક ુગમ INFORMATION TECHNOLOGY ે ે COMPUTER નો ૂબ
મહ વનો ભાગ છે . COMPUTER સાથે દુ નયા દરરોજ ઝડપથી આગળ વધી રહ છે . થ
ે ી આ DIGITAL
ુગમ કોઈપણ INDUSTRIES મ આગળ વધવા માટ COMPUTER અ નવાય અંગ બની ગ ું છે . તેથીજ
દરક ય તએ કોઈપણ INDUSTRIES મ આગળ વધવા તેમજ SMART WORK કરવા માટ
COMPUTER ું ાન ુબજ મહ વ ું છે . વળ , ુજરાત રા મ DIGITAL GUJARAT ે ે ઝડપી િવકાસ
માટ CCC પર ા પાસ કરવાનો ઠરાવ પસાર કરલ છે .

આ ુ તક COMPUTER ના BASIC KNOWLEDGE માટ છે . મ

ે WINDOWS, MS
POWERPOINT, MS WORD, MS EXCEL તેમજ INTERNET ની મા હતી િવગતવાર, SCREENSHOT
અને ઉદાહરણ સાથે ૂબ જ સરળ ભાષામ વણ વેલ છે . CCC પર ા તેમજ GOVT. ENTRANCE EXAM
પાસ કરવા માટ આ ુ તક ૂબ ઉપયોગી થશે . તેમજ આ ુ તક િવ ાથ ઓ, નોકર યાત વગ તે મજ
ધંધાદાર વગને યાનમ રાખીને તૈયાર કરલ છે .

આ ુ તકને વધાર ઉપયોગી બનાવવા આપ ું ુચન આવકાય છે .

 CONTENTS
1.INTRODUCTION TO COMPUTER 1

2.NOTEPAD & PAINT 7

3.MS POWERPOINT 11

4.MS WORD 17

5.GUJARATI TYPING 27

6.MS EXCEL 29

7.FUNDAMENTAL 47

8.INTERNET PRACTICAL 61

9.OTHER 65
 “ि लोकेश गणातीत
ु गण
ु ोम नमो नमः।
ै ो यपालन िवभो िव यािपन् नमो नमः॥”
ल
➢ Computer Device
1. Key board (Multimedia, simple)
2. Mouse ( Optical , laser )
3. Monitor (C.R.T, L.C.D, L.E.D. )
4. C.P.U (central processing unit)

Computer GF\ VF D]bI ;FWGM K[P T[ ;LJFI Computer DF\ H~ZLIFT D]HA lJlJW ;FWGM HM0L
SFI” SZL XSFI K[P NFPTP Printer, Plotter, Scanner, Barcode Reader, Speaker, Mobile,
Camera and Many Cards JU[Z[P

➢ Computer V[8,[ X]\ m (What is computer )

Computer V[ B]A h05YL SFI” SZT] electronic ;FWG K[P H[ Hardware & Software YL AG[,
K[P H[DF\ UF6LTLS T[DH TFlS”S SFIM” SZL XSFI K[P H[DF\ 36L AWL DFCLTL ;\U|C SZL XSFI K[P T[GF
p5Z H[ SF\> 5|@LIF SZJL CMI V[ 5|@LIF V[SND RMS;F. 5]J”S VG[ h05YL SZL XSFI K[P Computer
GL V[JL ;\ZRGF\ K[ S[ H[GF\ D]bI +6 SFIM” K[P

Key Board, Mouse S[ Input GF VgI SM> ;FWGYL DATA sDFCLTL S[ ;]RGFf CPU DF\ NFB,
YFI K[ T[G[ Inputting SC[JFI K[P VF DATA 5Z CPU DF\ process YFI K[ T[G[ processing SC[JFI
K[ process Y> UIF AFN DFCLTL screen sDMGL8Zf 5Z N[BFI K[ T[G[ outputting SC[JFI K[P

1
➢ Computer GL jIFbIF
Computer V[S electronic ;FWG K[P T[GF ‹FZF VFS0F\GL U6TZL4 ,BF6 ,BL XSFI4 RL+M VG[
Design NMZL XSFI VG[ EFQF AN,L XSFI K[P (Computer Is An Electronic Device Which
Can Perform Numeric Calculation, Editing Text, Creating Pictures & Graphs And
Translate The Language.)

➢ Computer GL ,F16LSTF (Characteristics of computers)

1P UlT (Speed)
2P RMS;F. VYJF RMSS;TF (Accuracy)
3P lJ`JF;5F+TF (Reliability)
4P All Rounder (Versatility)
5P :DZ6XlST (Memory capacity)
6P V[SFU|TF (Integrity)
7P lR+FtDS ZH]VFT (Graphical presentation)
8P lG6”I XlSTGM VEFJ (No I. Q.)

➢ Computer GF ;FDFgI p5IMUM (Basic application of computer)

1. J{7FGLS ;\XMWG (Scientific research)
2. W\WFDF\ (Business application)
3. DGMZ\HG (Entertainment)
4. ;\N[XF (Communication)
5. CM:5L8,DF\ (Medicine)
6. 3Z J5ZFXDF\ (Personal)
7. >HG[ZLDF\ (Engineering)
8. •C[ZFTDF\ (Book publishing)
9. A[\S (Banks)
10. ZDTDF\ (Games)
11. VeIF;DF\ (Education)
12. GFD\] ZFBJFDF\ (Accounting)

2
❖ Software & Hardware
(1) Software :
Computer SM>56 SFI” T[GL •T[ SZT]\ GYL4 SM>56 SFI” SZFJJF DF8[ T[G[ ;}RGFVM VG[ VFN[XM
VF5JF 50[ K[P VF ;}RGFVM VG[ VFN[XM Computer Programmers program ‹FZF VF5[ K[P VF
p5ZF\T SM>56 Problem solve SZJM CMI tIFZ[ 56 program GM set AGFJJFDF\ VFJ[ K[P VFD
program GF set G[ Software SC[JFDF\ VFJ[ K[P

NFPTP

(1) Database Management DF8[ Dbase III + VG[ FoxPro Software AGFJJFDF\ VFJ[, K[P
(2) Document H~ZIFT D]HAGL facility D[/JJF WordStar VG[ MS Word AGFJJFDF\ VFJ[, K[P

Computer Software G[ ;FDFgI ZLT[ A[ Categories DF\ Classified SZL XSFI K[ o

(A) Application Software :

Application Software G[ Application package 56 SC[JFDF\ VFJ[ K[P T[DF\ SM>56 Problem
solve SZJF DF8[ V[S VYJF V[SYL JW] Programs design SZJFDF\ VFJ[ K[P Application
Software 36F AWF K[ H[JF S[ Word, Excel, PowerPoint, FoxPro, Tally JU[Z[P

(B) System Software :

System Software G[ System Package 56 SC[JFDF\ VFJ[ K[P T[GF\ Computer System
(hardware) G[ Operating (;\RF,G) SZJF DF8[ H]NF H]NF 5|MU|FDMGM ;[8 T{IFZ SZJFDF\ VFJ[ K[
H[G[ system Software SC[JFI K[P H[GF ‹FZF System 5F;[ RM‚; SFI” SZFJL XSFI K[P ;FDFgI
ZLT[ VF Packages Application Software G[ R,FJJF T[DH develop SZJF DF8[ Support SZ[
K[P system Software TZLS[ Dos, Window, Unix JU[Z[ Operating system HMJF D/[ K[P

(2) Hardware:
Computer GF\ E{FlTS ;FWGM S[ H[G[ VF56[ HM> XSLI[ KLV[4 VG]EJL XSLI[ KLV[ T[G[ Computer
Hardware SC[JFDF\ VFJ[ K[P NFPTP Monitor, Printer, Hard Disk, Mother Board JU[Z[P

❖ Operating system (O.S.)

Operating system V[ System software K[ VF V[S V[JM software K[ S[ H[ V,U V,U
;]RGFVM ‹FZF DFGJ VG[ Computer JrR[ ;DgJI ;FW[ K[P H[D A[ V,U V,U EFQF AM,GFZF
jIlST G[ ;DHJF DF8[ V[S N]ZEFQLGL H~Z 50[ K[P T[D DF6; VG[ Computer JrR[ ;DgJI DF8[
Operating System (O.S) GL H~Z 50[ K[P Computer GF\ lJlJW lJEFU H[JF S[ CPU, Key board,
mouse, monitor JU[Z[ 5F;[YL SFI” SZJF DF8[ V[S SZTF\ JW] Control Programmer GL H~Z 50[
K[P VF 5|SFZGF\ Control Programmer GF\ ;D]CG[ Operating system SC[ K[P Operating system
GF TFAF C[9/ AWFH Software SFD SZ[ K[P

3
• Operating system GF SFIM”
✓ Computer VG[ User JrR[ H~ZL Interface 5]ZM 5F0[ K[P
✓ Computer DF\ DFCLTLG[ File GF :J~5DF\ HF/JJF DF8[ File Management Facility 5]ZL
5F0[ K[P
✓ Directory ;\RF,GG]\ SFI” SZ[ K[P
✓ D[DZL ;\RF,GG]\ SFI” SZ[ K[P
✓ Utility Program VG[ Application Program G[ R,FJ[ K[P
✓ +}8L<;\S[TM D[/JL VF5JF VG[ +}8L ;]WFZJL VG[ OZL Computer 5Z 5|MU|FD RF,] SZJF DF8[
✓ Computer GF H]NF H]NF ;FWGM H[JF S[ Monitor, Keyboard, Printer JU[Z[G\] ;\RF,G SZ[
K[P

• Computer lJlJW Operating system GLR[ D]HA K[ o

DOS (Disk operation system), Window 3.1, Window 95, Window 98, Window
2000, Window NT, Window XP, Window vista, Window 7, Window-8, Linux, UNIX,
Novell, Mac OS etc…

• Operating System D]bItJ[ +6 5|SFZGL CMI K[P

Single User Operating System DF\ V[S ;DI[ V[S H jIlST ‹FZF Computer GM p5IMU
Y> XS[ K[P HIFZ[ Multi User DF\ V[S ;DI V[S SZTF JWFZ[ jIlST SFI” SZL XS[ K[P Single
Tasking V[8,[ S[ V[S ;DI V[S H Program DF\ SFD SZL XSFI HIFZ[ Multi tasking V[8,[
V[S ;DI V[S SZTF JWFZ[ Program DF\ SFI” SZL XSFIP NFPTP HIFZ[ VF56[ paint brush SFI”
SZTF CMI tIFZ[ PowerPoint open SZJM CMI S[ VgI SM>56 program open SZL SFD SZL
XSLI[ KLV[P

✓ Single User Single Tasking (l;\U, I]hZ l;\U, 8F:SL\Uf

NFPT DOS

✓ Single User Multi Tasking sl;\U, I]hZ Dÿ8L 8F:SL\Uf

NFPT WINDOW XP

✓ Multi User Multi Tasking sDÿ8L I]hZ Dÿ8L 8F:SL\Uf

NFPT Window Server, UNIX, LINUX….

• User Interface (I]hZ >g8ZO[;)

Operating System ‹FZF A[ 5|SFZGF User Interface GL HMUJF> K[ o
1) Command line interface – CLI (ˆq8F\T TZLS[ DOS)
2) Graphic line interface – GUI (ˆq8F\T TZLS Window 95, 98, 2000,XP, Win7, Win8,
Win10 etc…)

VF56[ VF SMQ”DF\ Window 10 operating system lJX[ DFCLTL D[/JJFGL KLV[P Window 10 V[
Graphical User Interface (GUI) base multi tasking operating system K[P H[ Icon :J~5DF\
CMI K[P Window 10 GL graphics U]6JTF 36L H ;FZL K[P J/L4 Window 10 user friendly
K[ V[8,[ S[ XLBJFDF\ 36L ;Z/ K[P

4
❖ Window screen

➢ Introduction of Windows Screen

✓ Desktop : Windows GL Screen DF\ HMJF\ D/TF\ Background G[ Desktop TZLS[ VM/BJFDF\
VFJ[ K[P
✓ Mouse Pointer : Windows GL Screen 5Z HMJF D/TF\ Aero G[ Mouser Pointer SC[ K[P
✓ Taskbar o Windows GL Screen DF\ GLR[ HMJF D/TL ,F>GG[ Taskbar SC[ K[P
✓ Icon o Windows GL Screen 5Z HMJF D/TL V,U<V,U lGXFGL G[ Icon SC[ K[P

➢ Control Button

o Windows (Program) Minimize V[8,[ S[ Taskbar DF\ VFJL •I K[P

Minimize

o Windows (Program) Full Screen ,[JF DF8[

Maximize

o Windows (Program) Full Screen DF\YL SF-JF DF8[

Restore Down

o Windows (Program) A\W YFIP

Close

5
➢ Display Properties :
Desktop 5Z mouse G]\ right click SZTF HMJF D/TF List DF\YL Personalize Option 5Z S,LS
SZTF V[S box open YX[4 H[DF\ Wallpaper G[ ,UTF O[ZOFZ SZL XSFI K[P Background TZLS[
Picture Set SZL XSFI K[P VF p5ZF\T H]NF<H]NF Screen-Saver Set SZL XSFI K[P T[YL windows
color TYF sound YL Desktop 5Z V,U<V,U Setting SZL XSFI K[P

➢ Task Bar Properties :

Windows GL Screen DF\4 HMJF D/TL K[ÿ,L ,F>G G[ Task Bar SC[ K[P Taskbar Properties
YL Taskbar GF V,U<V,U Setting SZL XSFI K[P

➢ Folder S> ZLT[ AGFJJ]\ m

Desktop 5Z Right click SZL HMJF D/TF List DF\YL New option 5;\N SZL4 Folder 5Z S,LS
SZTF\ H[ T[ HuIF 5Z Folder AGL HX[P tIFZ AFN Folder G]\ Name or Number VF5J]\ Folder
G]\ GFD AN,JJF DF8[ Folder 5Z Right click SZL Rename, Folder delete SZJF DF8[ right
click SZL Delete Option 5;\N SZJMP

➢ Recycle Been :
Delete file કે Folder recycle bin માાં જમા થાય છે . જો ભુલથી કાાંઈ Delete થઈ ગયુાં હોય તો Recycle bin માાંથી
Restore કરી શકાય છે .

➢ Shortcut in Desktop : કોઈપણ Program કે folder ની Shortcut બનાવવા માટે જે તે Program કે Folder
પર right click કરી send to માાં Create shortcut desktop પર click કરતાાં Desktop પર તે Program કે
folder નુાં Shortcut બની જશે.

6
❖ Practice of Basic & Paint
➢ D Drive માાં તમારા Surname નામનાં Folder બનાવો તેમા તમારા નામનાં Sub Folder બનાવો.

➢ તમારા નામન screen saver બનાવો અને Desktop પર computer મા રહેલો કોઇપણ એક photo set કરો.

➢ આપના કોમ્પટર મા Install હોય તેવા કોઇપણ પાાંચ software ના નામ notepad મા લખી તમારા નામ ના folder
મા soft નામથી save કરો.

➢ તમારો Bio-data(name, address, city name, no) Notepad મા લખી surname folder મા Bharat
નામથી save કરો.

➢ Notepad મા Empires Computers ન અડ્રેસ લખી તેજ માહીતી ને copy paste થી ચાર વાર મકો અને તમારા
surname Folder મા Empires Computers નામથી save કરો.

➢ તમારા કોમ્્યટર મા કેટલી Drive છે કેટલી ભરેલી છે અને કેટલી ખાલી તે Notepad મા લખી તમારા નામના Folder
મા Drive નામથી save કરો.

➢ તમારા નામ ના Folder મા personal અને School નામન Folder બનાવો.

➢ Personal Folder મા તમારુ નામ, Address, city name ની Text File બનાવી Bhavik નામથી save કરો.

➢ School Folder મા school name, Address, std. ની Text File બનાવી School નામથી save કરો

➢ Bhavik નામની file ને Cut કરી school ના folder મકો.

➢ Bhavik નામની file મા રહેલ Address ની copy કરી તેને School નામની file ને Open કરી Address ની
નીચે મકો.

➢ તમારા surname ના folder મા paint નામ ન folder બનાવો.

7
➢ Paint Brush મા નનચે આપેલ Indian Flag નાં નચત્ર બનાવી paint ના folder માાં flag નામથી save કરો. અને
ત્યારબાદ તેજ File ને JPEG Format મા paint ના folder મા flag2 નામથી save As કરો.

➢ આ file ને delete કરી recycle bin માથી restore કરો.

➢ નનચે આપેલ Picture Paint મા બનાવો. તેમા યોગ્ય color ની Outline તથા fill નો પણ ઉપયોગ કરી તેને તમારા

paint ના folder મા Nature નામથી save કરો.

➢ Curve line નો ઉપીયોગ કરી Dipak (દીવા) બનાવો અને Dipak નામ થી paint ના folder મા Save કરો.

8
➢ નનચે આપેલ Rectangle, Circle, and triangle બનાવો તેમા લાલ, લીલો, પીળો color પરો. Rectangle
shape મા તમારુ નામ લખી તેને style, Bold, Italic, color, Underline આપી font ને opaque set કરો.
Circle Shape ને નનચે મજબ અલગ કરી shape નામ થી paint ના folderમા save કરો.

➢ Paint મા નનચે મજબના shape બનાવી smile નામ થી paint ના folderમા save કરો.

9
➢ Smile નામની file ની એક Copy Desktop પર મકો.

➢ Paint મા નનચે મજબના shape બનાવી Design નામ થી paint ના folderમા save કરો.

➢ Notepad & Paint Brush નાં Shortcut Desktop પર બનાવો.

10
SLIDE LAYOUT

11
 TABLE TOOLS

12
SMART ART

13
14
Chart Tools

15
❖ Projects

• Social Media Post (Jpeg File) 1:1

• Photo Album (MPEG 4 VIDEO) 16:9
• Video Add (MPEG 4 VIDEO) 9:16
• School & Collage Project/Product Presentation (PDF) 16:9
• Digital Visiting Card (PDF) 16:9

16
Curriculum Vitae (Resume)-1

17
18
Curriculum Vitae (Resume)-2

19
Complaint Letter

20
Invoice (bill)

21
Examination Form

22
Application Form

23
Tender Notice

24
Invitation Card

❖ Practice of MS Word

➢ તમે પહેલા બનાવેલ file open કરી તેમા એક heading નું Format બદલાવી પછી format painter નો ઉપયોગ
કરી બધા heading મા format set કરો.
➢ Document માથી Empires શબ્દ શોધી તેને MK થી Replace કરો.

➢ Document માથી MK શબ્દ કેટલા છે તે Find કરી highlight કરો.

➢ 12th, H2O, X2+y3 આ રીતે લખાણ 5 મા page ના અુંતે લખો.

➢ Document નું Front Page (Cover Page) Empires Computer ન બનાવો. (page ની design આપવી)
➢ Page નાું Heading માું Empires Computer Type કરી તેમાું www.Empirescomputer.in hyperlink
આપો.

➢ Document ના First & last Paragraph મા Bookmark set કરો.

➢ Header મા તમારુ name & page number તથા footer મા Date and time અને Picture set કરો.

25
➢ Word Art ના ઉપીયોગ થી “to make Digital Indian” page ના અુંતે લખો અને તેમા તમારી પસુંદગી થી
effect આપો.

➢ Document ના પહેલા paragraph મા Drop cap effect આપો.

➢ તમારા નામ તથા હોદા ન એક signature Line page ના અુંતે બનાવો.

➢ Object Command નો ઉપયોગ કરી Paint Brush મા Star બનાવો.

➢ Empires computer heading ની આજબાજ happy Face Symbol set કરો.

𝑛
➢ આ formula (𝑥 + 𝑎)𝑛 = ∑ (𝑛𝑘)𝑥 𝑘 𝑎𝑛−𝑘 Equation ની મદદ થી page ના અુંતે લખો.
𝑘=0

➢ Page ન margin Narrow set કરો તથા કોઇ પણ એક paragraph માું two column effect આપો.

➢ Document મા તમે કેટલી line, word, character લખેલ છે તે count કરી Page ના અુંતે લખો.

➢ Watermark તરીકે કોઇ પણ Image set કરો.

➢ EMPIRES COMPUTERS 1St floor,Krishna complex, opp.k.k.dholkiya school, juno morbi

Road Rajkot. 360003 આટલ Macro દ્વારા રેકોર્ડ કરી Ctrl+Q એવી shortcut key આપો.

➢ તમારી file મા કઇ પણ changes ના થઇ તેવ protection આપો.

➢ તમારી file ને તમારા folder મા save કરી file ને open પણ ના કરી શકે તેવો password set કરો. (password
shakti set કરો)

26
 Indic Keyboard Layout

વ્યંજન (Consonants)
ક ka ખ kha ગ ga ઘ gha ચ cha
છ chha જ ja,za ઝ jha ટ Ta ઠ Tha
ડ Da ઢ Dha ણ Na ત ta થ tha
દ da ધ dha ન na પ pa ફ pha,fa
બ ba ભ bha મ ma ય ya ર ra
લ la વ va,wa શ sha ષ Sha સ sa
હ ha ળ La ક્ષ Xa જ્ઞ Gya ત્ર tra

સ્વર (Vowels)
અ a આ aa ઇ i ઈ ee,ii,I ઉ u
ઊ U,oo ઋ R એ e ઐ ai,ei ઓ o
ઔ au

અનુસ્વાર, વવસગગ, ચન્દ્રબબંદી

ं ^ : H ર્માં M ंમं R

❖ Gujarati Typing Practice:

જ્યારે અંગ્રેજોના અત્યાચારોથી ત્રસ્ત આપણા દેશમાં ચારેબાજુ હાહાકાર મચી ગયો હતો તેવા સમયે આ વીર ભૂમમએ અનેક વીર
સપૂતને પેદા કયાા જેમણે અંગ્રેજોના અત્યાચારોથી મુક્તત અપાવવા માટે અનેક સંઘર્ાપૂણા પ્રયત્ન કરતા હસતા હસતા દેશ માટે
પ્રાણ ન્યૌછાવર કરી દીધા. તેમાંથી જ ત્રણ પાક્કા ક્ાંમતકારી મમત્ર હતા શહીદ ભગત મસંહ , રાજગુરૂ અને સુખદેવ. આ ત્રણેયે
પોતાના પ્રગમતમશલ અને ક્ાંમતકારી મવચારોથી ભારતના નૌજવાનોમાં સ્વતંત્રતા પ્રત્યે એવી દીવાનગી જન્માવી દીધી કે અંગ્રેજ
સરકારને ભય લાગવા માંડ્યો હતો કે તેમને તયાંક દેશ છોડીને ભાગી જવું ન પડે.

ત્રણેયએ ક્િટટશ સરકારની નાકમાં એટલો દમ કરી નાંખ્યો હતો જેના પટરણામસ્વરૂપ તેમની ધરપકડ કરવામાં આવી અને ૨૪
માચા ૧૯૩૧ના રોજ ત્રણેયને એક સાથે ફાંસી આપવાની સજા સંભળાવવામાં આવી. તેમની ફાંસીની વાત સાંભળીને લોકો એટલા
ભડકી ચુતયા હતાં કે તેમણે મોટી ભીડ એકત્ર કરીને એ જેલને ઘેરી લીધી હતી.

અંગ્રેજ એટલા ભયભીત હતા કે તયાંક મવદ્રોહ ન થઈ જાય એ વાતને ધ્યાનમાં રાખતા તેમણે એક ટદવસ પહેલા મતલબ ૨૩
માચાના રોજ ૧૯૩૧ ની રાત્રે જ ભગત મસંહ, સુખદેવ અને રાજગુરૂને ફાંસી આપી દીધી અને ચોરી છુપીથી તેમનાં શબોને
જંગલમાં લઈ જઈને સળગાવી દીધું. જ્યારે લોકોને આ વાતની જાણ થએ તો તેઓ ગુસ્સામાં એ બાજુ ભાગી આવ્યા. પોતાનો
જીવ બચાવવા અને પુરાવા મટાડવા માટે અંગ્રેજોએ એ વીરોની અડધી સળગેલી લાશોને ખૂબ જ મનદાયતાથી નદીમાં ફેંકાવી દીધી.

નાની વયમાં આઝાદીના દીવાના ત્રણેય યુવા પોતાના દેશ માટે કુબાાન થઈ ગયા. આજે પણ એ ત્રણેય યુવા પેઢીના આદશા છે.
શહીદ ભગત મસંહ, સુખદેવ અને રાજગુરૂ આ ત્રણેયની શહાદતને સમગ્ર સંસાર સન્માનની નજરથી જુએ છે અને ભારતીય

27
સ્વતંત્રતા સંગ્રામના ઈમતહાસમાં આ એક મહત્વપુણા ઘટના માનવામાં આવે છે. જ્યાં એક બાજુ ભગત મસંહ અને સુખદેવ કોલેજના
યુવા સ્ટુડેંટ્સના રૂપમાં ભારતને આઝાદ કરવાનું સપનું સેવી રહ્યા હતા તો બીજી બાજુ રાજગુરૂ મવદ્યાધ્યયન સાથે કસરતના ખૂબ
શોખીન હતાં અને તેમનું મનશાન પણ તેજ હતું. એ બધા ચંદ્રશેખર આઝાદના મવચારોથી એટલા પ્રભામવત હતા કે તેમને ક્ાંમતકારી
દળમાં સામેલ થઈને પોતાનું મવશેર્ સ્થાન બનાવી લીધુ હતુ.

આ ક્ાંમતકારી દળનો એક જ ઉદ્દેશ્ય હતો કે સેવા અને ત્યાગની ભાવના મનમાં લઈને દેશ પર પ્રાણ ન્યૌછાવર કરી શકનારા
નૌજવાનો તૈયાર કરવા. લાલા લજપતરાયજીના મોતનો બદલો લેવા માટે ૧૭ ટડસેમ્બર ૧૯૨૮ ના રોજ ભગત મસંહ અને
રાજગુરૂએ અંગ્રેજ ઓમફસર સાંડસા પર ગોળીઓ વરસાવી અને ત્યાંથી ભાગી નીકળ્યા. જો કે તેઓ રતતપાતના પક્ષમાં નહોતા
પણ અંગ્રેજોના અત્યાચારો અને મજૂર મવરોધી નીમતયોએ તેમની અંદર આક્ોશ ભડકાવ્યો હતો. અંગ્રેજોને એ બતાવવા માટે કે
હવે તેમના અત્યાચારોથી તંગ આવીને આખુ મહન્દુસ્તાન જાગી ઉઠ્યુ છે. ભગત મસંહે કેન્દ્રીય અસેમ્બલીમાં બોમ્બ ફેંકવાની યોજના
બનાવી. તેઓ એ પણ ઈચ્છતા હતા કે કોઈપણ રીતે રતતપાત થાય નહી.

આ કામ માટે તેમના દળની સવાસંમમતથી ભગત મસંહ અને બટુકેશ્વર દત્તને આ કામ માટે પસંદ કરવામાં આવ્યા. કાયાક્મ મુજ બ
૮ એમપ્રલ ૧૯૨૯ ના રોજ અસેમ્બલીમાં એવા સ્થાન પર બોમ્બ ફેંકવામાં આવ્યો જ્યાં કોઈ હાજર નહોતુ. ભગત મસંહ ઈચ્છતા
તો તેઓ ત્યાંથી ભાગી શકતા હતા પણ તેમણે ત્યાં જ પોતાની ધરપકડ આપી. ઈંકલાબ જીંદાબાદ ના નારા લગાવતા તેમણે અનેક
પરબટડયા હવામાં ઉછાળ્યા જેથી લોકો સુધી તેમનો સંદેશ પહોંચી શકે. ભગત મસંહ રાજગુરૂ અને સુખદેવને આજે આઝાદીના
જોશીલા ટદવાનાઓના રૂપમાં ઓળખવામાં આવે છે પણ ખૂબ ઓછા લોકો જાણે છે કે જેલમાં લાંબા સમય સુધી રહેતા તેમણે
અનેક મવર્યો પર અભ્યાસ કયો અને અનેક લેખો લખ્યા. તેમની મૃત્યુ પછી તેમનાં અનેક લેખ પ્રકામશત કરવામાં આવ્યા. જેના
દ્વારા તેઓ સમાજમાં ક્ાંમત લાવવા માંગતા હતા. તેઓ એક એવી વ્યવસ્થાનું મનમાાણ કરવા માંગતા હતાં જ્યા બધા સંબંધ
સમાનતા પર આધાટરત હોય અને દરેકને તેમની મહેનતનો પુણા હક મળે. ઓતટોબર ૧૯૨૯ ના રોજ ભગત મસંહે જેલમાંથી એક
પત્ર મહન્દુસ્તાનના યુવાઓનું નામ લખ્યુ જેમાં તેમણે સંદેશ આપવામાં અવ્યો હતો કે સ્વતંત્રતા દરેક મનુષ્યનો અમધકાર છે.

જેલમાં આ ત્રણેય પર અને સાથીયો પર અત્યાચાર કરવામાં આવ્યો. લાંબી ચાલેલી તેમની ભૂખ-હડતાલને તોડવા માટે અંગ્રેજોએ
અમાનવીય યાતનાઓ આપી પણ તે મનષ્ફળ રહ્યા. નાનકડી વયમાં જ દેશ પર જીવ કુબાાન કરનારા આ ક્ાંમતકારી શહીદોને શત
શત નમન...

શ્રદ્ધા યુદ્ધ પૂવાાવત્

દ્વારકા મહેશ્વરી સત્યમ્
ક્ષમા કમાા શુદ્ધ
પમિમ રહ્યા નમઃ
િાહ્મણ ઉદ્દેશ સંગીત
પદ્મા લક્ષ્ય અતઃ
ત્રંબા કાયા બઁક
શાશ્વત પ્રશ્ન ઑફર
કોમ્્યુટર પટ્ટો અનુકૂલન
સ્ત્રોત ઋમર્ ઔર્ધી
પ્રામિ જીવન ઋતુ
મવદ્યા કૃષ્ણ જ્ઞાન

28
➢ Auto Fill Data :
Number Week Month Date Roll No.
1 Sunday January 01/01/2024 G12345
2 Monday February 02/01/2024 G12346
3 Tuesday March 03/01/2024 G12347
4 Wednesday April 04/01/2024 G12348
5 Thursday May 05/01/2024 G12349
6 Friday June 06/01/2024 G12350
7 Saturday July 07/01/2024 G12351
8 Sunday August 08/01/2024 G12352
9 Monday September 09/01/2024 G12353
10 Tuesday October 10/01/2024 G12354
11 Wednesday November 11/01/2024 G12355
12 Thursday December 12/01/2024 G12356

➢ Excel મ ાં ગણતરીની રીત :

(1) Method-1

(2) Method-2

✓ Excel મ ાં ગણતરી રીત – 2 થી જ Perfect થશે ક રણ કે જો Future મ ાં Value બદલ વીશ ાં તો

Result મ ાં પણ ફેરફ ર કરીને આપે છે .

29
➢ Marksheet-1

✓ SUM( ) :=SUM(B2:D2)
✓ AVERAGE( ) :=AVERAGE(B2:D2)
✓ MAX( ) :=MAX(B2:D2)
✓ MIN( ) :=MIN(B2:D2)

✓ Table મ ાં Average Subject મ ાં Point વ ડી સાંખ્ય Display કરો (76.00)

30
➢ Marksheet-2

✓ Total =SUM(B2:F2)
✓ Average =AVERAGE(B2:F2)
✓ Result
=IF(AND(B2>=40,C 2>=40,D2>=40,E2>=40,F2>=40),"Pass","Fail")

✓ Grade
=IF(I2="pass",IF(H2>=70,"A+",IF(H2>=60,"A",IF(H2>=50,"B",IF(H2>=4
0,"C")))),"****")

✓ Rank =RANK(G2,$G$2:$G$11,0)

31
➢ Bill Format

✓ Amount =B15*C15
નોંધઃ ‘*’ બે સાંખ્ય નો ગ ણ ક ર કરવ ઉપયોગમ ાં લે વ ય છે .

✓ Total : =SUM(D15:D23)
✓ CGST & SGST : =IF(A11="gujarat",D2 4*9%,0)
✓ IGST : =IF(A11="gujarat",0,D2 4*18%)
✓ Discount : =D24*10%
✓ Grand Tot al : =SUM(D24:D29)-D31

32
33
➢ Salary Slip

✓ DA : =B2*52%
નોંધઃ અહીં DA ન ાં ઉદ હરણ આપેલ છે તે જ રીતે HRA, LTC, PF ની ટક વ રી ક ઢવી

✓ Gross Salary : =Sum(B2:E2)

નોંધઃ Basic Salary થી LTC સધીનો સરવ ળો

✓ Net Salary : =H2-F2-G2

નોંધઃ Gross Salary મ થ
ાં ી PF અને Loan બ દ થશે.

✓ Gift : =If(i2>=40000,"Gold coin",IF(i2>=30000,"A.C.",IF(i2>=20000,"T.V.",IF(i2<20000, "No

bonus"))))

34
➢ Change Product Rate:

✓ = B2+B2*5%

➢ Date Shorting:
✓ DAY=TEXT (A2,”DDDD”)
✓ DATE=TEXT (A3,”DD”)
✓ MONTH=TEXT (A4,”MM”)
✓ YEAR=TEXT (A5,”YY”)

35
➢ DAYS360( ) :
આ Formula ની મદદથી આપણે કોઈ બે ચોક્કસ બે ત રીખ વચ્ચેન દદવસ જોઈ શક ય છે . (-) minus
ન ઉપયોગથી પણ બે ત રીખ વચ્ચે ન ાં અંતર શોધી શક ય છે .
Example :
=DAYS360(A10,B10)
=B13-A13

➢ NETWORKDAYS() :
આ Formula ની મદદથી આપણે કોઈ ચોક્કસ બે ત રીખ વચ્ચેન રજા શશવ યન દદવસ જોઈ શક ય છે .
(Holiday ગણ શે નહીં)
Example :
=NETWORKDAYS(A17,B17)

➢ NOW( ) :
આ Formula ની મદદથી computer system ની Current Date & Time જોઈ શક ય છે .
Example :
=NOW()

➢ TODAY( ) :
આ Formula આજની Current Date રજૂ કરે છે .
Example :
=TODAY()

36
➢ Conditional Formatting, Paste Special, Sorting & Filter, Page Layout

➢ Chart Menu
Marksheet Chart

37
Sales Report

38
➢ COUNT( ) :
આ Formula ની મદદથી જે Cell મ ાં મ ત્ર Numeric (આંકડ ) સાંખ્ય હશે તે Cell ની ગણતરી (Count)
કરી આપે છે .
➢ COUNTA( ) :
આ Formula ની મદદથી select કરે લ range મ ાં કેટલ Cell ભરે લ છે તેની સાંખ્ય આપે છે .
➢ COUNTBLANK( ) :
આ Formula ની મદદથી select કરે લ Range મ ાં કેટલ Cell ખ લી (Empty) છે તેની સાંખ્ય આપે છે .
➢ COUNTIF( ) :
આ formula ની મદદથી કોઈ ચોક્કસ સાંખ્ય કેટલ Cell મ ાં છે . તે Cell ની ગણતરી કરી આપે છે .

Example :
=COUNT(A2:D2)
=COUNTA(A5:D5)
=COUNTBLANK(A8:D8)
=COUNTIF(A11:D11,">=50")

39
➢ Attendance

✓ Present : =COUNTIF(B2:AF2,"p")
✓ Absent : =COUNTIF(B2:AF2,"a")
✓ Holidays : =COUNTIF(B2:AF2,"h")
✓ Total Salary : =(AG2+AI2)*AJ2

➢ LEN( ) :
આ Formula ની મદદથી લ ઈન ની અંદર કેટલ Character (અક્ષર) છે તેની ગણતરી કરી બત વે છે .
નોંધઃ Space ની પણ ગણતરી કરશે.
=LEN(A2)

➢ MODE( ) :
આ Formula ની મદદથી જે સાંખ્ય બે કે તેથી વધ હોય તેન ાં Display બત વે છે .
Example :
=MODE(A2:A11)

40
➢ PRODUCT( ) :
આ Formula ની મદદથી કોઈપણ સાંખ્ય નો ગણ ક ર ગઈ શકશે. અને * (star) ની નીશ ની થી પણ
ગણ ક ર થઈ શકે.
Example :
=PRODUCT(A2,C2)
=A2*C2

➢ Text To Column, Remove Duplicate, Concatenate

=CONCATENATE(A2," ",B2)
= A2&” “&B2

41
➢ Convert( ) :
Example :
=CONVERT(A1,"g","kg")

➢ SUMIF( ) :

=SUMIF(A:A,"SAMSUNG",C:C)

42
➢ Pivot table & Pivot Chart
અહીં data મ product, godown અને Qty દશ ાવેલ છે . આ data પરથી pivot table અને pivot chart
અલગ sheet પર Insert કરીશ.
Step 1: આપેલ table ને select કરો.
Step 2: insert tab → Pivot table & Pivot Chart → ok
Step 3: pivot field select કરો.

Step 4: axis field મ થી godown ને select કરી drag કરીને legends

field મ લઇ જાઓ.

✓ નોંધ : આ રીતે મળત pivot table પરથી જાણવ મળે

છે કે ક્ય goown મ product ની કેટલી quantity છે અને
તેન total પણ જાણવ મળે છે .

Step 3 : pivot table મ slicer add કરો.

Step 4 : pivot table મ Timeline add કરો.

43
➢ VLOOKUP( ):

=VLOOKUP(B12,A1:G9,2,0)

➢ HLOOKUP( ):

=HLOOKUP(A8,A1:E5,2,0)

44
➢ Goal seek

❖ Practice of MS Excel :
➢ Table ન પહેલ 5 Column નો Prints Area Set કરો અને Page Size A4 Set કરો અને Page

Orientation Landscape Set કરો.

➢ Header મ ાં Empires Computer અને Footer મ ાં Page No. Set કરો.

➢ Print સમયે Border દે ખ ય તેવ ાં Setting કરો.

➢ Table ન બધજ Format Clear કરો.

➢ તમ ર Table ન Heading ને Freeze કરો.

➢ Table મ Name ને A-Z Sort કરો અને Gujarati Marks મ Greater Than 90 Filter કરો.

➢ Totalની Formula Macro થી Record કરી Total ન મ આપી Ctrl+Q Shortcut આપો.

➢ Table મ ાં મ ત્ર Name અને બધ Subject સધી ન Data નો Column Chart બન વો.

45
 सरस्वति महाभागे ववद्ये कमललोचने ।
ववद्यारूपे ववशालाक्षि ववद्याां दे हह नमोऽस्िु िे ॥

46
❖ Computer Device
Input device
Computer DF\ H[ DFlCTL NFB, SZLV[ T[G[ Input SC[ K[ VG[ H[ ;FWGGL DNNYL NFB, SZLV[ T[G[
Device SC[ K[P NFPTP4 Keyboard, Mouse
JU[Z[P

A. SL AM0” (Key board)

✓ Alphabetic keys: A to Z
✓ Numeric keys: 0 to 9
✓ Function keys: F1 to F12
✓ Special keys: Esc, Tab, caps lock, shift, ctrl, window, Alt, space bar, Enter, back
space Arrow key: right, left, up, down etc….

Wireless Keyboard:

✓ CF,DF\ Wireless keyboard GM p5IMU JWFZ[ 5|DF6DF\ YFI K[P

✓ Wireless keyboard V[ N[BFJDF\ ;FDFgI keyboard GL H[D H CMI K[P Wireless keyboard
GL DNNYL Type SZJFDF\ VFJTM data V[ infrared beam GL DNNYL computer DF\ transfer
YFI K[P VF infrared beam G[ computer DF\ join SZ[, CMI K[P H[GL DNNYL keyboard 5ZYL
DMS,[, DFlCTLGM beam receiver G[ D/[ K[P

B. DFp; (Mouse)
VF V[S Input device K[ T[GF J0[ S;”ZG[ h05YL screen p5Z O[ZJL
XSFI K[P T[GL DNNYL SM.56 application [program] DF\ h05YL
SFI” SZL XSFI K[P Left click, Scroll button, Right click, Central
click

C. :S[GZ (Scanner)
Scanner V[S 5|SFZG]\ Input device (;FWGf K[P Scanner HMJFDF\ V[S h[ZM1
DXLG H[J] K[P H[ 5[5Z p5Z ZC[,L Image G[ scan SZL Computer DF\ ,FJJFDF\
p5IMU YFI K[P H[DF\ 5FK/YL ;]WFZF JWFZF SZL XSFI K[P

47
 • Hand held scanner: Hand held scanner GL size 36L GFGL CMJFYL T[G[ CFYYL p\RSLG[
SM. 56 HuIFV[ ,. H. XSFI K[P VF 5|SFZGF Scanner YM0FS DM\3F VFJ[ K[P V[S Paper S[
Image scan SZJF Multiple passes YFI K[P T[GL size V[ T[G]\ BF; VFSQ”6 K[P

• Flatbed Scanner: Flatbed scanner V[ size DF\ DM8F VG[ 36F DM\WF VFJ[ K[P 56 T[GL
U]6JTF 36L ;FZL CMI K[P T[DF\YL Scan SZ[, Image higher quality GL CMI K[P T[GM p5IMU
h[ZM1 DXLGGL H[D H YFI K[P flatbed Scanner single pass DF\ image G[ scan SZ[ K[P

• Drum Scanner: Drum Scanner V[ Medium size G]\ Scanner K[P H[GL V\NZ Rolling
Drum VFJ[ K[P Fax machine GL H[D rolling drum SFI” SZ[ K[P

• Optical Scanners: Optical Scanner V[ V[JF 5|SFZGF Scanner K[P H[GM p5IMU RMSS;
pN[X DF8[ SZJFDF VFJ[ K[P H[ GLR[ 5|DF6[ K[P
1. Optical Character Reader (OCR): GM p5IMU BF; SFU/ p5Z SM.BF; ;CL JF5ZLG[
,BJFDF\ VFjIM CX[ TM T[ SFU/G[ OCR J0[ Scan SZL XSFI K[ VG[ Scan SZ[, Text DF\
;]WFZF JWFZF 56 SZL XSFI K[P NFPTP MCQ Filling paper.
2. Magnetic Ink Character Reader (MICR): MICR GM p5IMU magnetic ink J0[
Type SZ[,F KF5[,F V1ZG[ Scan SZJF DF8[ YFI K[P cheque number magnetic ink YL
Print SZ[,F CMI K[P
3. Optical Barcode Reader (OBR) : OBR 56 V[S 5|SFZG\] Input
Device K[P Bar-code ;FDFgI ZLT[ Product 5Z Print SZ[, CMI K[P
T[ Barcode GL DFCLTL JF\RJF DF8[ T[G[ OBR J0[ scan SZJFDF\ VFJ[
K[P OBR GM p5IMU DM8F Shopping mall, library DF\ YTM HMJF D/[
K[P

VF ;LJFI H[ ;FWG ‹FZF VF56[ Computer DF\ DFCLTL NFB, SZL XSLV[ KLV[ T[ ;FWGG[ Input
device SC[JFI K[P NFPT Light pen, Joy stick, Touch screen, Track ball, Micro phone etc..

Process Devices
A. Arithmetic & logic unit (A.L.U.)
CPU G\] VF ;F{YL DCßJGM EFU K[P ;FDFgI ZLT[ VF lJEFUDF\ ;ZJF/F4 AFNAFSL4 U]6FSFZ4 VG[
EFUFSFZ GL 5|l@IF YFI K[P Control Unit GL ;]RGF Main Memory DF\YL D[/J[, DFCLTL DF\YL
Arithmetic & Logic 5|l@IF YFI K[P VF 5|l@IF Y> UIF AFN Result G[ Main Memory DF\
DMS,L VF5JFDF\ VFJ[ K[P A.L.U. ‹FZF SZFTL 5|l@IF 5C[,F D[DZLGL DFCLTLG[ 5|YD Z_:8Z DF\YL
DFCLTLG[ ,>G[ H A.L.U. 5|@LIF SZ[ K[P

B. Control unit (C.U.)

VFGL ;ZBFD6L DFGJ DUH S[ ;DU| XZLZDF\ O[,FI[,F 7FGT\T]GF HF/F ;FY[ SZL XSFI K[P VF
lJEFUG]\ D]bI SFI” Memory DF\ 5|MU|FDGM ;\U|C SZL T[DF\YL @DA† ;]RGFVM D[/JLG[ T[G]\ VY”38G
SZL AFSL GF lJEFUMG[ VFN[X VF5JFG] K[P V[ NZ[S ;\;FWGMG]\ ;\S,G VG[ jIJ:YF5GG]\ SFI” SZ[
K[P H[DF\ D}/E}T VFN[XM ;DFI[,F CMI K[ T[G[ OD”J[Z SC[ K[P VF OD”J[ZGM p5IMU 5|MU|FDGM VD,
SZJF DF8[ YFI K[P

48
 C. Memory
Memory V[8,[ S[ H[DF\ VF56[ DATA sDFCLTL S[ ;]RGFf Store SZLV[ KLV[ VYJF YFI K[P
Computer Binary EFQF ;DH[ K[ V[8,[ S[ 0 VG[ 1. 0 VG[ 1 G[ Binary Digit VYJF Bit
SC[JFDF\ VFJ[ K[P Computer 0 G[ OFF VG[ 1 G[ ON ;DH[ K[P

8 bit GF ;D]CG[ Byte SC[ K[P V[S Byte V[8,[ V[S Character (V1Z) ;FDFgI ZLT[ 0 YL 9, A
YL Z T[DH lJlJW ;\7FVM H[JL S[ , : ; ( ) [ ] + <> = NZ[SG[ V[S Character TZLS[ U6JFDF\ VFJ[
K[P J/L4 Computer A[ Character JrR[ H[ HuIF KM0[ T[G[ 56 Byte GL U6TZLDF\ wIFGDF\
,[JFDF\ VFJ[ K[P

Measurement unit of memory

1 Byte = 8 Bit
1 Byte = 1 Character
1024 Byte = 1 KB (kilobyte)
1024 KB = 1 MB (megabyte)
1024 MB = 1 GB (gigabyte)
1024 GB = 1 TB (terabyte)
Memory DF\ DATA A[ ZLT[ Store YFI K[ Temporary VG[ Permanent VFYL D[DZLGF D]bI
A[ 5|SFZ K[P
Types of Memory:

Memory

Primary Seconday

HARD FLOPPY
RAM ROM CD DVD
DISK DISK

Static Dynamik
RAM

Async Sync burst Sync DDR RAMBUS

Memory G[ D]bItJ[ A[ lJEFUDF\ JC[RJFDF\ VFJ[ K[ o

(1) Internal/Primary (2) External/Secondary

(1) Internal Memory :

A. RAM (Random Access Memory) :

VF V[JF 5|SFZGL Memory K[ S[ H[DF\ O[ZOFZ SZL XSFI TYF lAGH~ZL DFlCTLG[ N}Z SZL XSFIP
RAM DF\ ZC[,F Data Computer Switch off YJFYL Gq8 Y> HFI K[P H[YL T[G[ Volatile
Memory 56 SC[JFDF\ VFJ[ K[P

49
RAM GF\ D]bI A[ 5|SFZ K[ o
i. Static RAM :
Static RAM DF\ DFlCTLGM ;\U|C ,F\AF ;DI DF8[ YFI K[P Static RAM G[ JFZ\JFZ ,BJFGL
H~Z 50TL GYLP Write command GM VD, SZJFDF\ VFJ[ tIFZ[ Memory DF\ ZC[, DFlCTLDF\
O[ZOFZ SZL XSFI K[P VF RAM B}A H h05L4 56 lS\DTDF\ DM\3L CMI K[P

Static RAM G[ D]bI +6 lJEFUDF\ JC[RJFDF\ VFJ[ K[ o

(a) Async SRAM :

Async SRAM V[8,[ Asynchronous SRAM. Asynchronous V[8,[ system clock
DF\ :JT\+ ZLT[ SFI” SZJ]\P

(b) Sync SRAM :

Sync SRAM V[8,[ Synchronous SRAM. Synchronous V[8,[ system clock ;FY[
;\S/FJ]\P

(c) Burst SRAM :

Burst SRAM GM JWFZ[ 5|DF6DF\ p5IMU YFI K[P DFlCTLGF\ DM8F HyYFG[ OZLYL DMS,L
T[GF 5Z SFI” SZJFDF\ VFJ[ K[P

ii. Dynamic RAM :

VF 5|SFZGL RAM DM8F EFUGF\ PC DF\ p5IMUDF\ ,[JFI K[P AL• 5|SFZGL RAM GL ;ZBFD6LDF\
;:TL CMI K[P Dynamic RAM G[ Temporary RAM 56 SC[JFI K[P DRAM ‹FZF Access
time G[ Nano seconds DF\ VG[ ;\U|C SZJFGL 1DTFG[ megabytes DF\ NXF”JJFDF\ VFJ[ K[P

Dynamic RAM G[ D]bI +6 lJEFUDF\ JC[RJFDF\ VFJ[ K[ o

(a) Synchronous DRAM :

Synchronous DRAM G[ system clock ;FY[ HM0JFDF\ VFJ[ K[P SDRAM GM Dual In
Line Memory Module DF\ ;DFJ[X YFI K[P VF 5|SFZGL RAM, access speed GL
HuIFV[ clock speed GM p5IMU SZ[ K[P VtIFZ[ SDRAM GM p5IMU Computer DF\
JWFZ[ 5|DF6DF\ YFI K[P SDRAM 5C[,F Computer ‹FZF DRAM G[ ;\N[XM DMS,JFDF\
VFJ[ K[P V[8,[ S[ DRAM G[ DFlCTL T{IFZ G YFI tIF\ ;]WL RAM GM p5IMU SZJF DF8[
ZFC HMJL 50[ K[P

(b) Double Data Rate SDRAM :

SDRAM SZTF\ AD6L DFlCTLGM ;\U|C YFI K[P T[GL h05 200 VYJF 266 Mhz GL CMI
K[P

(c) RAMBUS DRAM :

RDRAM V[ GJF 5|SFZGL RAM K[P T[GL h05 800 Mhz ;]WLGL CMI K[P RDRAM GL
D]bI A[ size K[ - 184 pin - 160 pin

50
 B. ROM (Read only Memory) :
VF Memory Program Manufacturer TZOYL fixed CMI K[P T[DF\ ZC[,F Data OST JF\RL XSFI
K[P T[DF\ ,BL XSFT]\ GYL S[ T[DF\ O[ZOFZ SZL XSFTM GYLP H[YL T[G[ Read only Memory SC[JFDF\
VFJ[ K[P VF Memory non-volatile V[8,[ S[ V[JF 5|SFZGL Memory S[ H[DF\ ZC[,L DFlCTL 5FJZ
HFI TM 56 E\};FTL GYLP ROM GF 5|SFZ GLR[ D]HA K[ o

i. PROM :
D[DZL RL5DF\ DFlCTL OST V[S H JFZ ,BJFDF\ VFJ[ K[P ,BFI[,L DFlCTLGM SFIDL ;\U|C YFI
K[P DFlCTL Computer A\W YIF 5KL 56 H/JF> ZC[ K[P PROM chip 5Z ,BJF DF8[
PROM programmer GM p5IMU YFI K[P
ii. EPROM :
Ultraviolet light ‹FZF DFlCTL N}Z SZJFDF\ VFJ[ K[P EPROM DF\ DFlCTL ,BJF VG[ SF-JF
DF8[ 56 PROM programmer GM p5IMU YFI K[P EPROM GM Personal computer DF\
JWFZ[ 5|DF6DF\ p5IMU YFI K[P
iii. EEPROM :
Computer A\W YIF 5KL 56 DFlCTL H/JF> ZC[ K[P ALHF 5|SFZGL ROM GL ;ZBFD6LDF\
B}A H WLDL K[P EEPROM G]\ SFI” Flash memory H[J]\ H K[P VF 5|SFZGL ROM ‹FZF V[S
;DI[ V[S H 5|SFZGL DFlCTL ,BJF S[ SF-JF DF\ VFJ[ K[P

(2) External Memory :

A. Floppy disk : Floppy G]\ 5]~ GFD Flexible Physical Property K[P Floppy disk GM p5IMU
DFlCTLGM ;\U|C SZJF DF8[ T[DH DFlCTLG[ V[S HuIFV[YL AL_ HuIFV[ ,> HJF DF8[ YFI K[P
Floppy disk T[GL size VG[ ;\U|CXlSTG[ VFWFZ[ V,U<V,U size VG[ 1DTFDF\ HMJF D/[ K[P
;FDFgI ZLT[ Floppy disk DF\ V\NZGM l:YlT:YF5S JT]”/FSFZ EFU %,F:8LSGL l0:S p5Z R]\ASLI

A/ WZFJTF\ 5NFY”G]\ VFJZ6 CMI K[P H[G[ V[ZM D[uG[8LS SC[ K[P VF VFJZ6 JT]”/ 0L:SGL A\G[
AFH]V[ CMI K[P H[YL T[DF\ A\G[ EFUMG[ p5IMU SZL XSFI K[P VF JT]”/ EFUG[ ACFZGF\ JFTFJZ6YL
ARFJJF DF8[ p5Z %,F:8LSG]\ B}A H 5FT/]\ VFJZ6 VFJ[,]\ CMI K[ S[ H[YL l0:S ;Z/TFYL OZL
XS[P

Size Specification Storage Capacity

5.25’’ *D S D D 360KB
5.25’’ *D S H D 1.2 MB
3.5’’ DSDD 720KB
3.5’’ DSHD 1.44 MB

*DSDD (Double Side Double Density)

*DSHD (Double Side High Density)

51
B. Hard disk : Hard disk V[ Computer G]\ D]bI ;\U|FCS p5SZ6 K[P T[GL ;\U|C 1DTF Floppy
disk SZTF\ JW] CMI K[P AWF H H~ZL ;MO®8J[Z VG[ DFlCTL T[GF 5Z store ZFBJFDF\ VFJ[ K[P H[DF\
DFlCTLG[ ;\U|C SZJFGL XlST 10 MB [Megabytes] YL 5 TB [Tera bytes] ;]WLGL CMI K[P
;FDFgI ZLT[ H[ HuIFV[ lJXF/ 5|DF6DF\ DFlCTLG[ ;\U|C SZJFGL H~ZLIFT CMI K[ tIF\ Hard disk
GM p5IMU YFI K[P

;FDFgI ZLT[ CF0” l0:S 5Z :D]Y %,[8 5Z D[uG[8LS D8LZLI(;G]\ 50 ,UF0[, CMI K[P VFJL V[SYL
JW] 50JF/L %,[8G[ WZL p5Z V[S 5KL V[S lOS; SZL AGFJJFDF\ VFJ[ K[P VF l0:S V[S 0=F>J
5Z ,UF0[, CMI K[P H[G[ DM8Z ‹FZF UM/ O[ZJJFDF\ VFJ[ K[P 0=F>J 5Z l0:SGL A\G[ AFH]V[ VFJ[ T[
ZLT[ C[0 OL8 SZ[,F CMI K[P C[0 V\NZ VG[ ACFZ T[GL Z[0LI, 0FIZ[SXGDF\ OZL XS[ K[P l0:S UM/
OZTL CMI K[ H[YL C[0 GLR[YL 0[8F HIFZ[ 5;FZ YX[ tIFZ[ 0[8F ZL0 YX[ VG[ T[ H ZLT[ ,BJFGL
5|@LIF YFI K[P

CF,DF\ Hard disk 40 GB, 80 GB, 160 GB, 250 GB, 320 GB, 500 GB, 1 TB, 5 TB… VFD4
H]NL H]NL ;F>hDF\ p5(AW CMI K[P

External Hard Disk

External hard disk V[ Computer ;FY[ AFÑ ZLT[ HM0FI[, CMI K[P External hard disk GL
V\NZGL ZRGF V[ ;FDFgI hard disk H[JL CMI K[P External hard disk GL UM9J6L VG[ JC[R6L
internal hard disk H[JL CMI K[P GFGL USB Pocket hard disk GL lS\DTGL U6TZL V[S
gigabyte p5Z SZJFDF\ VFJ[ K[P

VtIFZGL external hard disk NZ[S Operating system ;FY[ ;];\UT CMI K[P

C. CD ROM: (Compact disk Read Only Memory)

Compact Disk V[ 1.2 mm HF0]\ 5M,LSFAM”G[8 %,F:8LS K[P H[ V[(I]lDlGIDGF 5FT/F 50G]\ AG[,]\
K[P CD ROM GF Sector DF\ 2352 bytes GM ;DFJ[X YFI K[P 74 DLGL8GL D}/E}T CD DF\
3,33,000 blocks VYJF sector GM ;DFJ[X YFI K[P CD ROM GL D}/E}T size 700 MB GL
CMI K[P V[S CD ROM GL ;\U|C SZJFGL 1DTF 700 floppy disks H[8,L CMI K[P

CD ROM disk G[ CD ROM drive ‹FZF JF\RL XSFI K[P CD ROM drive GM p5IMU Movie
VG[ DFlCTLGM ;\U|C SZJF DF8[ YFI K[P

CD D]bItJ[ A[ 5|SFZGL CMI K[ o

✓ Gold CD : H[ 36L DM\3L VFJ[ K[ VG[ ;FZL U]6JTFGL CMI K[P
✓ Silver CD : H[ Gold CD SZTF\ lS\DTDF\ ;:TL CMI K[P T[GL U]6JTF 56 ;FZL CMTL GYLP

D. DVD (Digital Video Disc VYJF Digital Versatile Disc) :

DVD GM N[BFJ CD H[JM H CMI K[P DVD V[ CD SZTF\ 4 YL 28 H[8,L JWFZ[ DFlCTL ;\U|C SZL
XS[ K[P DVD DF\ CD H[JL H platter GM p5IMU YFI K[P T[GL ;\U|C SZJFGL 1DTF 4.7 GB H[8,L
CMI K[P DVD DF\ A\G[ AFH] V[ DFlCTLG[ record SZL XSFI K[P

52
DVD D]bItJ[ A[ 5|SFZGL CMI K[ o
(1) DVD-R : DVD-R 5|SFZGL DVD DF\ OZLYL write SZJFGL 5ZJFGUL CMTL GYLP
(2) DVD-RW : HIFZ[ DVD-RW DF\ OZLYL write SZJFGL 5ZJFGUL CMI K[P

DVD DF\ RFZ 5|SFZGL size GM ;DFJ[X YFI K[ o

➢ DVD-5 :
Bytes – 4,700,000,000
GB – 4.37

➢ DVD-10 :
Bytes – 9,400,000,000
GB – 8.75

➢ DVD-9 :
Bytes – 8,540,000,000
GB – 7.95

➢ DVD-18 :
Bytes – 17,080,000,000
GB – 15.9

E. Blu-ray Disc :
✓ Blu-ray disc G[ Blu-ray VYJF BD GF GFDYL 56 VM/BJFDF\ VFJ[ K[P

✓ Blu-ray V[ V[S 5|SFZG]\ optical disc storage medium K[P T[GM p5IMU JWFZ[ D[DZLJF/F
video, audio VG[ data GM ;\U|C SZJF DF8[ YFI K[P

✓ CF,DF\4 single-size JF/L DVD GM p5IMU JWFZ[ 5|DF6DF\ YFI K[P VF DVD DF\ 4-7 GB
(Gigabytes) ;]WL DFlCTLGM ;DFJ[X YFI K[P 5Z\T] HIFZ[ movie S[ data GL Size 5|DF6DF\
CMI tIFZ[ single-side JF/L DVD SZTF\ 5F\R U6M ;DI JWFZ[ ,FU[ K[ VG[ VFYL H disc
G[ 5F\R U6L HIFZ[ storage GL H~Z 50[ K[P H[ blu-ray disc ‹FZF XSI K[P

✓ CJ[GF ;DIDF\ single-side JF/L DVD VYJF VCD SZTF\ blue-ray disc GM p5IMU JWFZ[
5|DF6DF\ HMJF D/X[P SFZ6 S[ blu-ray V[ JWFZ[ 5|DF6DF\ data, video, digital audio
JU[Z[G[ record VG[ store SZ[ K[P Blue-ray disc GL size DVD GL size H[8,L H CMI K[P

✓ Blu-ray disc A[ 5|SFZGL CMI K[P

1) Single-layer blu-ray disc :

VF 5|SFZGL disc DF\ 25 GB ;]WL data, video JU[Z[GM ;DFJ[X SZL XSFI K[P

53
 2) Double-layer blu-ray disc :
VF 5|SFZGL disc DF\ 50 GB ;]WL data, video, digital audio JU[Z[GM ;DFJ[X SZL XSFI K[P

• Technical Specification :
Type Physical size Single layer Dual (Double)
Capacity Capacity layer Capacity
Standard disc 12 cm, Single 25 GB 50 GB
size sided
Mini disc size 8 cm,Single sided 7.8 GB 15.6GB

✓ VF disc GM p5IMU SZJF DF8[ Computer system DF\ blu-ray reader CMJ]\ H~ZL K[P
✓ VF disc G[ write SZJF DF8[ computer system DF\ blu-ray writer CMJ]\ H~ZL K[P

F. Magnetic tape : Magnetic tape V[ V[S 5|SFZGL storage device K[P N[BFJDF\ magnetic
tape ;FDFgI cassette H[JL H CMI K[P 56 magnetic tape GL storage capacity VgI
storage devices SZTF\ JWFZ[ CMI K[P H[YL V[GL lS\DT 56 AL_ AWL device GF 5|DF6DF\ JW]
CMI K[P ;FDFgI jIlST DF8[ T[ IMuI GYLP

Output device
p5IMUSTF” ‹FZF Input SZ,[ DFCLTL process Y> VG[ H[ :@LG p5Z N[BFI K[ (display) YFI K[ T[G[
VFp85]8 SC[JFI K[P VFp85]8GF\ ;FWGM GLR[ D]HA K[P

(1) Monitor
p5IMUSTF” ‹FZF Input SZ[, DFCLTL process Y> Output :J~5[ monitor
DF\ D/[ K[P Computer DF\ YTL SM>56 5|@LIFGM HJFA HMJF DF8[ Monitor
GM p5IMU YFI K[4 T[G[ output device 56 SC[ K[P Monitor T.V. GL
Screen H[J]\ CMI K[P T[G[ V.D.U. [Visual Display Unit] 56 SC[ K[P T[
color VYJF Black & white 56 CM> XS[ K[P Color DMGL8ZDF\ 256 H[8,F\ H]NF\ H]NF\ Color Shade
D/[ K[P Monitor ;FY[ Copy device s5|Lg8Z<%,M8Zf GM p5IMU SZL Hard Copy D[/JL XSFI K[P
Monitor +6 5|SFZGF\ K[P

A). C.R.T. (cathode ray tube)

B). L.C.D. (Liquid crystal display)
C). LED (Light Emitting Diodes)

(2) Printers
Computer DF\ NFB, SZ[,L DFlCTLG[ H~ZLIFT D]HA SFU/ p5Z KF5JF DF8[ H[ ;FWGMGM p5IMU
SZJFDF\ VFJ[ K[ T[G[ PRINTER SC[ K[P Print V[ V[S Output Device K[4 NZ[S jIlST S[ ;\:YF
5MTFGL H~ZLIFT D]HAGF Print GM p5IMU SZ[ K[P Printer GF lJlJW 5|SFZM GLR[ D]HA K[ o

54
i. Line Printer o VF Print V[S;FY[ VFBL ,F>G KF5[ K[P T[GL h05G[ LMP
[Line per Minute] DF\ DF5JFDF\ VFJ[ K[P ;FDFgI ZLT[ VF Printer GL h05
300 YL 1800 LMP CMI K[P VF l5|g8ZGF\ A[ 5|SFZ 5F0JFDF\ VFJ[,F K[ o

(a) Drum Printer o 0=D l5|g8Z V[ Wide – Format Inject Printer K[P
5[5ZGL RMSS; Alignment DF8[ Drum p5Z 5ÂL JL\8F/JFDF\ VFJ[, CMI K[P Drum Printer
DF\ Print wheels GF\ G\AZGF\ ACFZGF\ EFU p5Z Fixed Font Character set G[ SMTZ[,F CMI
K[P H]GL Line Printer Technology H[ T[GF Printing Mechanism GF Cylindrical
drum GL OZT[ Formed Character images GM p5IMU SZT]\ CT]\P HIFZ[ Desired s>lrKTf
character G[ hammer line GL OZT[ selected position DF8[ O[ZJJF CMI tIFZ[ hammer
V[ 5[5ZG[ 5FK/YL hit SZ[ K[ VG[ T[G[ ribbon DF\ T[DH character p5Z push SZ[ K[P

(b) Chain Printer o Chain Printer G[ Train Printer TZLS[ 56 VM/BJFDF\ VFJ[ K[P Chain
Printer GM OFINM V[ K[ S[ Operator †FZF Chain Type H~ZLIFT D]HA AN,L XSFI K[P
Smaller character set GL chains GF selection YL Printer JWFZ[ h05YL Print SF-[ K[4
HM chain V[ Upper VG[ Lowercase alphabet, numbers TYF Special symbols GM
;DFJ[X SZT]\ CMIP

ii. Serial Printer o VF Printer DF\ V[S Character Print YFI K[

VG[ Printer Head line DF\ VFU/ 5FK/ OZ[ K[P VFD T[GL ZRGF
Type writer H[JL H K[P T[ ;FDFgI ZLT[ WLDF CMI K[P T[GL h05
CPS [Character Per Second] DF\ DF5JFDF\ VFJ[ K[P T[GL ZRGFG[
VFWFZ[ T[GF A[ EFU 5F0L XSFI K[P

(a) Dot Matrix Printer o Dot matrix Printer VtIFZ[ B}AH 5|Rl,T K[P T[DF\ V[S H
Character Print YFI K[ VG[ T[ H]NL H]NL Head DF\ ZC[,L 5LG J0[ Print YFI K[P
Computer DF\YL VFJTM Character Decode Y> VG[ T[ D]HA 5LGYL Character AG[
K[P JF:TJDF\ Head DF\YL lJlJW 5LG †FZF RMSS; Character D]l2T YTM CMJFYL VF
Printer G[ Dot Matrix Printer SC[ K[P ,UEU AWF H Dot matrix Printer A\G[ AFH]
Print SZ[ K[P Dot matrix Printer 5|DF6DF\ ;:TF K[P

(b) Daisy Wheel o Daisy Wheel V[ %,F:8LS VYJF WFT]GL AG[,L Disk CMI K[P Character G[
Print SZJF DF8[4 Printer tIF\ ;]WL Desired s>lrKTf letter paper G[ face G YFIP tIFZAFN
hammer V[ Disk G[ VFU/ ,> HFI K[P V,U V,U font GL l5|g8 DF8[ Daisy wheel G[ AN,L
XSFI K[P Daisy Wheel Printer V[ Graphics G[ Print SZTF\ GYL VG[ ;FDFgI ZLT[ T[VM noisy
VG[ slow CMI K[P T[VM V[S ;[S\0DF\ 10 YL 75 characters G[ l5|g8 SZ[ K[P

55
 iii. Inject Printer o VF Printer G[ Deskjet Printer and Bubble jet
Printer 56 SC[ K[P VF Printer Dot matrix printer SZTF\ ;FJ H]NF
H 5|SFZG]\ K[P T[DF\ 5LG S[ ZLALG H[J]\ SX]\ H CMT]\ GYLP SFA”GJF/L ZLALGG[
AN,[ T[GF Printing Head DF\ OST ;CL EZ[,L CMI K[P 5LGG[ AN,[ ;]äD
SF6FJF/L 8I]A CMI K[P H[GF J0[ XFCLGF 8L5F ACFZ GLS/[ K[P Inject
Printer 5|tI[S RMSS; >\R[ 300 YL 600 XFCLGF\ 8L5F 5F0L XS[ K[ VG[
V[J]\ Output VF5[ K[P VF Printer GM VJFH 56 ;FJ VMKM CMI K[P
5Z\T] Inject Printer GF\ U[ZOFINF V[ K[ S[ T[G]\ Printing 5|DF6DF\ 36]\ WLD]\ CMI K[P BF; SZLG[
Color Printing DF\ Printing B}AH WLD]\ YFI K[P
iv. Laser Printer o Laser Printer V[ CF,DF\ J5ZFT]\ ;{FYL VFW]lGS
VG[ prR Printing U]6JTF VF5T]\ Non-inject Printer SZTF\ 36]\
H ;]äD4 ;]\NZ VG[ Top Quality G]\ Printing 36]\ H h05YL D[/JL
VF5[ K[P ;FDFgI Laser Printing 300 D.P.I. [Dots Per Inch] G]\
CMI K[P CF,DF\ 600, 800 S[ 1200 D.P.I. GF\ K[(,F DM0[,M D/JF ,FuIF\
K[P VF Printers lS\DTDF\ B}A DM\3F CMI K[P T[GL h05 V[S DLGL8DF\
20,000 ,F>G S[ 2 DLGL8DF\ 20 YL 350 page ;]WL CMI K[P

(3) Plotter (%,M8Zf

Plotter V[ output device K[P Plotter ‹FZF VF56[
VF5[, Print D]HAG]\ 5[5ZG]\ S8L\U SZL VF5[ K[P
Plotter GM p5IMU G\AZ %,[8 AGFJJFDF\ VF p5ZF\T
Design Cutting SZJFDF\ YFI K[P

❖Computer Language :
Language

Low level language High Level language

Machine language Assembly language

Language V[8,[ X]\ m
DFGJL VG[ Computer JrR[GL VF5<,[ DF\ Computer G[ VF5JL 50TL ;]RGFVM T[DH DFlCTLG[
Computer Language SC[ K[P VF Language Character, alphabet, numeric symbols S[ binary
code GF ;D]CYL AG[,L K[P
Computer Language GF\ A[ 5|SFZ K[ o

(1) Low level language [lGdG :TZLI EFQF] VF Language ;FDFgI ZLT[ binary code 1 & 0 S[
Alphabetic symbols YL AG[,L CMI K[P VF language ;DHJL V3ZL K[P T[YL T[G[ Low level
language SC[ K[P T[GF 56 A[ 5|SFZ K[P

56
 a. Machine language :
VF language OST binary code 1 VG[ 0 GF\ ;D}CYL AG[,L CMI K[P Computer OST Machine
language G[ ;D_ XS[ K[P

b. Assembly language :
VF language Alphanumeric Symbols [;\FS[lTS Code] YL AG[,L CMI K[P T[DF\ Mnemonics
V[8,[ S[ ;F\S[lTS lRC®GMGM p5IMU YFI K[P

NFPTP Description Symbols

Addition ADD
Subtraction SUB
Multiplication MUL

5Z\T] VF language Computer ;D_ XST]\ GYLP Computer TM OST Machine language
;D_ XS[ K[P T[YL Assembly language G[ Machine language DF\ ~5F\TZ SZJL 50[ K[P
~5F\TlZT SZJFG]\ SFI” D[DZL VFU/ ;\U|C SZ[,F Assembly GFDGF 5|MU|FD ‹FZF YFI K[P H[GF ‹FZF
Assembly language DF\ ,B[,F Program G[ Computer ;D_ XS[ T[JF\ :J~5DF\ V[8,[ S[
Machine Language DF\ O[ZJ[ K[ VG[ T[[G[ D]bI D[DZLDF\ VD,LSZ6 DF8[ E[UF SZ[ K[P
VFD4 gI]DMlGS; lRC®GGM p5IMU SZLG[ ,BJFDF\ VFJTL ;}RGFVM DF8[ H[ EFQFGM p5IMU YFI K[
T[G[ Assembly language SC[ K[P

(2) High Level language :

VF language English language H[JL H CMI K[P Assembly language SZTF\ VF language
;C[,F>YL ;D_ XSFI T[JL CMI K[P 5Z\T] VF language Computer ;D_ XST]\ GYLP Computer
TM OST Machine language ;D_ XS[ K[P T[YL High level language G]\ ~5F\TZ Computer
5|MU|FD ‹FZF YFI K[P VFD4 Computer DF\ High level GF 5|MU|FD VF5JFDF\ VFJ[ K[ tIFZ[ Computer
T[GL Process SZ[ T[ 5C[,F Compiler ‹FZF high level language G]\ Machine language DF\ ~5F\TZ
YFI K[ VG[ H~ZL output 56 Machine language DF\ VF5[ K[P VF Machine language GF D/[,F
output G[ OZL Compiler high level DF\ ~5F\TZ SZ[ K[P H[G[ screen 5Z VF56[ HM> XSLV[ KLV[P
NFPTP Basic, Cobol, Pascal, C JU[Z[P

❖Computer Generation sSF[d%I]8ZGL 5[-Lf

Computer DF\ Technology GF VFWFZ[ X~VFTGF Computer YL VtIFZGF VFW]GLS Computer
;]WL H[ DCtJGF O[ZOFZ YIF K[ T[ O[ZOFZG[ Generation TZLS[ VF[/BJFDF\ VFJ[ K[P Computer GL
D]]bI 5F\R Generation K[P

➢ 5|YD 5[-L (1946 -1959)

1946 YL 1959 ;]WLGF[ ;DIUF/F[ Computer GL 5|YD 5[-L
DF8[GF[ SC[JFI K[P VF 5[-LDF\ Computer GL AGFJ8DF\ GF[
“Vacuum Tube” p5IF[U SZJFDF\ VFjIF[ CTF[P VF “Vacuum
Tube” G]\ SN ;FDFgI ZLT[ 36] DF[8] CF[I K[P VF 5|SFZ GF
Computer RF,] SZJF DF8[ DM8F 5|DF6DF\ lJHXlST VG[
DF6;MGL H~Z 50TL CTLP VF 5[-L GF Computer GL Memory
Size bytes CTLP Computer GL 5|YD 5[-L NZdIFG p5IMUDF
VFJTF Sd5I]8Z H[JF S[ ENIAC, MARK-1 JU[Z[P

57
➢ AL_ 5[-L (1959 -1965)
1959 YL 1965 ;]WLGF[ ;DIUF/F[ Computer GL AL_ 5[-L
DF8[GF[ SC[JFI K[P VF ;DIUF/F NZdIFG lJl,ID AL XMS,L
GFDGF Scientist ‘FZF A[, ,[AMZ[8ZLGL V\NZ Solid state
device GL ZRGF SZJFDF\ VFJL S[ H[ Transistor TZLS[ VM/BFI
K[P T[GL XMW Y> T[G]\ SN Vacuum Tube GL ;ZBFD6L DF\ 36]\
GFG] CT]\P Transistor VMKF JLHNAF6[ h05YL UZD YJFGM
U]6WD” WZFJ[ K[P TYL Vacuum Tube GL HuIFV[ CJ[
Transistor JF5ZJFDF\ VFJTF CTFP Transistor JF5ZJFYL Computer G]\ SN 5|YD 5[-LGF\
Computer GL ;ZBFD6LDF\ ,UEU V0W]\ Y> UI]\ CT]\P

VF 5[-LDF\ IBM Company ‹FZF IBM-1404, IBM-1000,

UNIVAC-III 5|SFZGF\ Computer T{IFZ SZJFDF\ VFJ[, CTFP

➢ +L_ 5[-L (1965 - 1971)

1965 YL 1971 ;]WLGM ;DI UF/M Computer GL +LHL 5[-L
DF8[ GM SC[JFI K[P VF ;DI NZdIFG technology DF\ pTZMTZ
lJSF; YJFG[ SFZ6[ solid state device VG[ H]NF H]NF
COMPONENT G[ V[SL ;FY[ SILICON CHIP 5Z
INTEGRATION SZJFG]\ XSI AgI]\ H[G[ INTEGRATED
CIRCUIT (IC) SC[ K[P IC G[ SFZ6[ Computer GL SIZE DF\
B]A 38F0M YIMP IC G[ SFZ6[ Computer G]\ SN 5|YD VG[ l‹lTI 5[-LGF\ Computer SZTF\ 36]\ H
GFG]\ T{IFZ YI]\P T[G[ V[S GFGF 8[A, 5Z D]SL XSFI T[8,]\ SN WZFJT]\ CT]\P VF 5[-L NZdIFG GLR[GF
Computer T{IFZ SZJFDF\ VFjIF CTFP IBM-360 , IBM-370, BARROGH-5700-6700-7700.

➢ RMYL 5[-L (1971 - 1980)

.P;P 1971 YL 1980 ;]WLGM ;DIUF/M Computer GL RMYL
5[-L SC[JFI K[P VF ;DI NZdIFG SEMI-CONDUCTOR
TECHNOLOGY GM pTZMTZ lJSF; YTM CTMP H[G[ 5ZL6FD[ B}A
DM8F 5FI[4 DM8L DM8L Electronic Circuit G]\ ;\S,G SZJFG]\ XSI
AgI]\P H[G[ LARGE SCALE INTEGRATION (LSI) TZLS[
VM/BJFDF\ VFJ[ K[P LSI G[ SFZ6[ CJ[ Computer G]\ SN +6[I
5[-LGL ;ZBFD6LDF\ 36]\ H GFG]\ T{IFZ YI]\ V[8,[ S[ T[G[ V[S 8[A,
5Z D]SL XSFIP VF 5|SFZFGF Computer DF\ DFlCTL 5Z 5|J’lT
SZJF DF8[ Microprocessor DF\ V[S H Cheap CMI K[P Computer GL RMYL 5[-L NZdIFG 5|IMUDF\
VFJTF\ Computer H[JF\ S[ Personal Computer, Laptop computer, mini computer JU[Z[P
➢ 5\FRDL 5[-L
VF 5|SFZ GF Computer CH] lJS;FJ[, GYLP VF 5|SFZ GF Computer ElJqIDF\ HMJF D/X[P VF
5[-L G\] Computer SM.56 lG6”I HFT[ ;D_ lJRFZL G[ ,[X[P

58
❖ Classification of Computer
Computer G]\ JUL”SZ6 T[GL ;\U|CXlST4 SFI”XlST VG[ lS\DTG[ VFWFZ[ YFI K[P CF,DF\ VF JUL”SZ6
lJX[ NZ[S lGq6F\TM H]NF<H]NF VlE5|FI WZFJ[ K[P SFZ6 S[ VF 1[+DF\ ;TT O[ZOFZ VG[ lJSF; YIF SZ[
K[P Computer G[ D]bItJ[ A[ lJEFUDF\ JC[\RJFDF\ VFJ[ K[P
Compute
r

Analog Digital

Main
super Mini Micro
frame

PC PC/XT PC /AT

586 Core 2
Dual Core 2 Core 2
(Pentiu Extrem Core I3
Core Dual Quad
) e

1. Anolog computer :
H[ Computer DF5 p5ZYL HJFA T{IFZ SZ[ K[ T[G[ Analog computer
SC[ K[P ;F{ 5|YD ,M0” SMgJLG[ Analog computer GF\ lJX[ XMWBM/
SZL CTLP ;F{ 5|YD Analog computer .P;P 1936 DF\ ACFZ 5F0JFDF\
VFjI]\P Analog computer V[8,[ S[ V[J]\ I\+ S[ H[ 5wWlTGM VeIF;
SZJM CMI T[G[ ;DF\TZ V[S ;ZBF lJn]T l;Ug, JF5ZJFDF\ T[DH D[/JJFDF\
VFJ[ K[P

2. Digital computer :
VFW]lGS Computer Digital Signals GF l;wWF\T p5Z SFI” SZ[ K[P
VFJF Computer GL V\NZ SM.56 ;]RGF S[ DFCLTL l‹V\SL 5wWTLDF\
V[8,[ O VG[ 1 V\SGL CFZDF/FGF\ :J~5DF\ NXF”JJFDF\ VFJ[ K[P VCL\
V[8,[ VG[ 1 V[8,[ ON ;DHJ]\P RMSS; ;\bIFGL DNNYL U6TZL SZL
XSFI T[JF\ Computer G[ Digital computer SC[ K[P Digital
computer G[ Size 5|DF6[ D]bI RFZ JUM”DF\ JC[\RL XSFIP
1. Micro computer
DF>@M Computer V[ Computer GM VFlJxSFZ K[P T[GL XMW >,[S8=MGLS 1[+[ XMWFI[, VLSI
8[SGLSG[ VFEFZL K[P VF 5|SFZGF Computer G]\ DwI:Y 5|@LIS V[SD (C.P.U) OST V[S ;\RF,LT
JLH5ZL5Y (I.C) GF\ ~5DF\ CMI K[P H[G[ Micro Processor SC[ K[P T[GF SFZ6[ VF Computer
G]\ SN GFG] YI] K[P VF Computer GL SFI”1STF VFWFZ[ T[G[ PC, PC XT, PCAT 5|SFZ 5F0JFDF\
VFJ[,F K[P
1) PC ( personal computer)
2) PC XT (personal computer extended technology)
3) PC AT ( personal computer / Advance technology)

PC XT GL Speed PC SZTF\ JWFZ[ CMI K[P VG[ PC AT SZTF VMKL CMI K[P PC AT GL V\NZ
56 :5L0 G[ VF3FZ[ 586 (Pentium), dual core , core 2 dual, core 2 Quad, core 2
Extreme, core i3, core i5, core i7 JU[Z[ 5|SFZ 5F0JFDF\ VFJ[ K[P

59
2. Minicomputer :
Main Frame YL GLRF @D[ Mini Computer VFJ[ K[P
VF 5|SFZGF\ Computer DF\ 56 V[S ;FY[ V[SYL JW]
VFXZ[ !)) ;]WL jIlST SFI” SZL XS[ K[P VFJF
Computer GL h05 MIPS (million Instruction
per second) K[P V[8,[ S[ V[S ;[Sg0DF\ T[ NX ,FB
;]RGFVMGM VD, SZT]\ CMI K[P

3. Main frame computer :

VF Computer GL h05 Micro computer TYF
Minicomputer SZTF B]AH JWFZ[ K[P VF Computer
GL Main memory 36L JWFZ[ CMI K[P VF Computer
GM p5IMU A[\S TYF DM8F pnMUMDF\ YFI K[P VF
Computer 56 V[S Multi user G]\ pNFCZ6 K[P

4. Super computer :
VF 5|SFZGF Computer GL ZRGF TYF Speed ,UEU
Main frame computer H[JL H CMI K[P VF
Computer GL D]bI lJX[QTF V[ K[ S[ V[SL;FY[4 V[S
H ;DI[4 V[S H Monitor p5Z V[SYL JW]\ Function
DF\ SFI” SZL XSFI K[P VF 5|SFZGF\ Computer DF\ ALHF
100 YL JW] Input/output HM0L XSFI K[P

60
➢ Searching In Google
✓ Highest of statue in world.
હાલની દુનીયાની સૌથી ઉંચી મ ૂર્તીનુ ું નામ ર્તથા ર્તેની ઉંચાઈ?

✓ Richest person name.

હાલના દુનીયાના સૌથી ધનવાન વ્યક્તર્તનુ ું નામ ?

✓ Highest currency name.

હાલમાું ક્યા ચલણની ક િંમર્ત સૌથી વધારે છે ?

✓ Empires Computer Rajkot

એમ્પાયસસ ોમ્્યુટરનુ ું એડ્રેસ અને મોબાઈલ નુંબર ?

✓ Vitamin of Beetroot
બીટમાું ક્યા ક્યા વીટામીનો હોય છે ?

✓ Galaxy cinema Rajkot.

હાલના ગેલેતસી સીનેમાનાું show ?

✓ How many states in India?

હાલના ભારર્તના રાજ્યોની સુંખ્યા ?

✓ Wi-Fi
એ લાઇનમાું વાઈ-ફાઈ એટલે શુ ું ર્તથા ર્તેન ુ ું આખુ નામ?

✓ CEO (Chief Executive Office) of Apple.

હાલના Apple ુંપનીના CEO નુ ું નામ ?

✓ President of America.
હાલના અમેરી ાના president નુ ું નામ ?

✓ Narendra Modi
નરે ન્દ્ર મોદીનુ ું જન્દ્મ સ્થળ ર્તથા જન્દ્મ ર્તારીખ ?

✓ World Costly Car

દુનીયાની સૌથી મોંધી મોટર ઈ છે ?

61
 ✓ MBA Collage in Rajkot
રાજ ોટની ોઇ 3 એમ.બી.એ ોલેજના નામ ?

✓ 2024 Gujarati Calendar

ર્તા. 01/08/2024 ની ગુજરાર્તી ર્તીથી ?

✓ Paneer tikka masala sabji recipe

ટુું માું પનીર ટી ા મસાલા બનાવવાની રીર્ત લખો ?

➢ IMP Website
✓ www.wikipedia.org
✓ www.justdial.com
✓ www.gseb.org
✓ www.saurashtrauniversity.co.in
✓ www.resumemaker.online
✓ clipdrop.co/relight
✓ www.remove.bg
✓ www.pexels.com
✓ unsplash.com

➢ Change Home Page

✓ www.google.com

➢ Whatsapp Web

➢ Download
✓ Text Download from internet
✓ Image Download
✓ Song Download
✓ Software Download

➢ Google Apps
✓ Google Map
▪ Direction
▪ Street View
▪ Nearby

✓ Gmail (E-mail)
▪ Send Mail to another your friend

62
 ✓ Google Contacts
▪ Upload Your Contact to Your Gmail ID

✓ Google Spreadsheet
✓ Google Docs
✓ Google Slides
✓ Google Photos
✓ Google Drive

➢ Mobile Application
✓ Flipkart

✓ gsrtc

✓ Gpay
▪ Transfer Money using gpay
▪ Bill Payment Using Gpay
▪ Gas Bill Payment Using Gpay

✓ Bookmy Show

✓ Make my Trip

➢ Online Form Filling

✓ www.ojas.gujarat.gov.in

➢ Exercise
(1) Wikipedia
નીચે આપેલા Topic માુંથી 5 Topic વવશે word ની File બનાવો અને ર્તેને D Drive માું ર્તમારા નામના
Folder માું જે ર્તે Topic ના નામથી Save રો.
✓ Bill Gates
✓ Narendra Modi
✓ Chhatrapati shivaji maharaj
✓ Touch Screen
✓ Dolphin Fish
✓ Bhagat Singh
✓ burj khalifa

63
(2) Map
✓ રાજ ોટનો Map જુઓ.
✓ Direction Option Mode દ્વારા Civil Hospital થી Empires Computer પહોંચવાનો માગસ ર્તથા
Distance શોધો.
✓ ર્તમારી શાળા ર્તથા College Map માું શોધો.
✓ Street View દ્વારા ર્તમારા ઘર ને નજી થી જુઓ.
✓ Near By option દ્વારા Kuvadava road નજી ેટલા ATM છે ર્તેની ગણર્તરી રો.

(3) Just dial

✓ Empires Computer Rajkot – Give Rating
✓ Imperial Hotel Rajkot નુ ું Address અને મોબાઈલ નું. શોધો.
✓ R world Cinema નાું આજની ર્તારીખના movie show જુઓ.
✓ CCTV Camera Dealers in Rajkot
✓ Dental Hospital in Rajkot

(4) Flipkart
ોઈપણ એ Smart Phone flipkart દ્વારા Cash on Delivery થી Order રો.

(5) GSRTC Bus

Rajkot થી Bhuj ની બે Ticket Book રાવો.

(6) Photo Download

ોઈપણ પાુંચ દે શભતર્ત ના Photos ર્તમારા નામના Folder માું download રો.

(7) Software Download

VLC Media Player Download રો.

(8) Song Download

Latest Movie નુ ું ોઇ એ Song Download રો.

(9) Gmail
ર્તમારા E-Mail માું login થઇ Wikipedia દ્વારા બનાવેલ ની file empirescomputer81@gmail.com પર
મો લો.

64
❖ MCQ
MS Power Point
1. Power Point મ ાં New Slide લેવ મ ટેની Shortcut Key કઈ છે ?
Ctrl + M

2. Power Point મ ાં F5 થી શાં થ ય છે ?

Slide Show

3. બધી Slide ને એકી સ થે જોવ મ ટે કય ાં Command નો ઉપયોગ થ ય છે ?

Slide Sorter

4. Slide મ ાં Themes લેવ મ ટે કય ાં Menu નો ઉપયોગ થ ય છે ?

Design Menu

5. Power Point નો ઉપયોગ શાં છે ?

Presentation

6. Power Point મ ાં WordArt કય ાં Menu મ ાં આવે છે ?

Insert

7. Background મ ાં Image મકવ મ ટે કય ાં Command નો ઉપયોગ થ ય છે ?

Format Background

8. કય ાં Command ની મદદથી Slide ને આડી કે ઉભી કરી શક ય છે ?

Slide Orientation

9. On Mouse Click Option કરવ થી શાં થશે?

Next Slide Automatic આવશે નહીં

10. પહેલી Slide થી Show Start કરવ મ ટે કય ાં Command નો ઉપયોગ થ ય છે ?

From beginning

11. Power Point મ ાં Animation ન ાં મખ્ય કેટલ ાં પ્રક ર છે ?

Entrance, Emphases, Exit, Motion Path (4)

12. Shape ને Slide ની Top મ ાં લેવ મ ટે કય ાં Menu મ ાં જશો?

Drawing Tools

13. Cut, Copy, Paste કય ાં Menu મ ાં આવે છે ?

Home

65
14. નીચે મ ાંથી કઈ Effect Animation Menu મ ાં નથી?
Shape Down

15. નીચે મ ાંથી કઈ Effect Animation Menu મ ાં નથી?

Insert

16. Crop કય ાં Menu મ ાં આવે?

Picture Tools

17. Slide Number આપવ મ ટે કય ાં Menu નો ઉપયોગ થ ય છે ?

Insert

18. PowerPoint ની file નાં Extension શાં છે ?

.pptx

19. Text Box પર click કરવ થી કયાં Menu Open થ ય છે ?

Drawing Tools

20. Notes Page Option કય ાં Menu મ ાં આવે છે ?

View Menu

21. એક કરત વધ રે Object ને Select કરવ મ ટે કઈ Key Press કરવી?

Shift Key

22. હ લમ ાં તમે PowerPoint નાં કયાં Version શીખ્ય ?

MS POWER POINT 2013

23. Power Point મ ાં મખ્ય કેટલ ાં Menu આવેલ હોય છે ?

8

24. Slide મ ાં Sound Effect મકવ મ ટે કય ાં Menu નો ઉપયોગ થ ય છે ?

Insert

25. Power Point મ ાં Picture Insert કરવ મ ટેની કેટલી રીત છે ?

2

26. Table મ ાં ખ ન ાંને ……….. તરીકે ઓળખવ મ ાં આવે છે .

Cell

27. Chart ની સવવધ કય ાં Program મ ાં જોવ મળે છે ?

Power Point, Word, Excel

28. Group પ્રમ ણે Slide ન ાં ભ ગ પ ડવ મ ટે કય ાં Option નો ઉપયોગ થ ય છે ?

Section

29. Slide ને Automatic Animation આપવ મ ટે …………. Option નો ઉપયોગ થ ય છે ?

Advanced Slide

30. નીચે મ ાંથી કઈ File નો ઉપયોગ PowerPoint મ ાં થ ય છે ?

Song, Video, Picture

66
31. Slide Show Start કરવ મ ટે ………
F5 & Slide Show menu to From Beginning

32. જો તમે Insert → Picture → From File Select કરશો તો …….

Only Picture Add કરી શક શે

33. Picture ને જરૂરીય ત મજબ Cutting કરવ મ ટે કય ાં Tool નો ઉપયોગ થ ય છે ?

Remove Background

34. Table Tools મ ાં બે કે તેથી વધ Cell ને જોડવ મ ટે …….. અને ભ ગ પ ડવ મ ટે ……. Option નો ઉપયોગ થ ય છે .
Merge, Split

35. PowerPoint નો ઉપયોગ શેન મ ટે થ ય છે ?

Note outlines for teachers, Project Presentation by Students, Communication of Planning

36. Slide Show દરમ્ય ન Esc Key Press કરવ થી શાં થશે?
Slide Show end થશે

37. PowerPoint મ ાં કેટલ ાં Layout આવે છે ?

9

38. Slide મ ાં કોઈપણ Object ને Star Shape મજબ Animation આપવ મ ટે શેનો ઉપયોગ કરવ મ ાં આવે છે ?
Motion Path

39. PowerPoint મ ાં Shape કે લખ ણ પર click કરીને બીજી slide Open કરવ મ ટે કય ાં Tools નો ઉપયોગ કરવ મ ાં
આવે છે ?
Action

40. PowerPoint Open કરત ાં ડ બી બ જ કઈ Panel Open હોય છે ?

Slides

41. Selected Slide મ ાં જ Theme Apply કરવ મ ટે નીચે મ થ

ાં ી કયો Option Select કરશો?
Apply to Selected Slide

42. Text & Shape મ ટે ……. Tools Open થ ય છે ?

Drawing Tools

43. Slide મ ાં શરૂઆતનાં Animation આપવ મ ટે કય ાં Option નો ઉપયોગ થ ય છે ?

Transaction

44. Slide Sorter કય ાં Menu મ ાં આવે છે ?

View

45. Duplicate Slide લેવ મ ટેની Shortcut Key કઈ છે ?

Ctrl + D

46. બે Shape ને આગળ-પ છળ લેવ મ ટે કય ાં Option નો ઉપયોગ થ ય છે ?

Bring Forward & Send Backward

67
47. Spelling Check કય ાં Menu મ ાં આવે છે ?
Review

48. PowerPoint મ ાં વધમ ાં વધ કેટલ % Zoom કરી શક ય છે ?

400%

49. Section ને Rename કરવ મ ટેની Shortcut Key કઈ છે ?

F2

50. Marksheet બન વવ મ ટે કય ાં Tools નો ઉપયોગ થ ય છે ?

Table Tools

MS Word
1. MS word મ ાં Spelling Check મ ટેની Short Cut Key કઈ છે ?
F7

2. MS Word એ કય ાં પ્રક રનો Software છે ?

Application

3. MS Word મ ાં Document ની બહ ર નીકળવ મ ટે કય ાં Command નો ઉપયોગ થ ય છે ?

Close

4. MS word મ ાં Find Command ની Short Cut Key કઈ છે ?

Ctrl + F

5. 12th મ થ
ાં ી 12th મ ાં બદલવ મ ટે કઈ Effect નો ઉપયોગ થ ય છે ?
Super Script

6. MS word મ ાં Ctrl + O થી શાં થ ય?

Open

7. MS word મ ાં F1 થી શાં થ ય?
Help

8. MS word મ ાં Water Mark કય ાં Menu મ ાં આવે છે ?

Design

9. Align, Left, Center, Right કય ાં Menu મ ાં આવે છે ?

Home

10. MS Word મ ાં Zoom વધ રેમ ાં વધ રે કેટલ ટક થ ય?

500%

11. MS word ની File ને Close કરવ મ ટેની Shortcut Key કઈ છે ?

Alt + F4

68
12. Protect Document Option કય ાં Menu મ ાં આવે છે ?
Review

13. Print Preview ની Shortcut Key કઈ છે ?

Ctrl + F2

14. Header & Footer કય ાં Menu મ ાં આવે છે ?

Insert

15. Macro Option કય ાં Menu મ ાં આવે છે ?

View

16. MS Word મ ાં Default Paper Size કઈ હોય છે ?

Latter

17. Page Color Option કય ાં menu મ ાં આવે છે ?

Design

18. MS Word મ ાં Align કેટલ પ્રક રન આવે છે ?

4

19. MS Word નો Use શાં છે ?

Documentation

20. MS Word મ ાં Normally Zoom કેટલ % હોય છે ?

100%

21. Page ને Horizontal થી Vertical ફેરવવ કય ાં Menu મ ાં જશો?

Page Layout

22. Generally Paper Size MS word મ ાં કેટલી હોય છે ?

A4

23. Document ની Size Change કરવ …………..

Page Setup

24. Ruler Bar નો શાં ઉપયોગ છે ?

Text ને ગોઠવવ મ ટે

25. MS Word document file નાં extension શાં છે ?

.docx

26. ………… feature Common Typing Mistake ઝડપથી સધ રે છે ?

Auto Correct

27. Change Case Command કય ાં જોવ મળે છે ?

Font

69
28. Page Number કય ાં Menu મ ાં આવે છે ?
Insert & Header & Footer

29. બે Line વચ્ચેની જગ્ય નકકી કરવ મ ટે કય ાં વવક્પનો ઉપયોગ થ ય છે ?

Line Spacing

30. Word મ ાં New Paragraph શરૂ કરવ મ ટે કઈ Key Press કરવી જોઈએ?
Enter Key

31. MS word મ ાં Picture Insert કરવ મ ટે કય ાં Option નો ઉપયોગ કરવ મ ાં આવે છે ?

Picture, Online Picture

32. Word મ ાં Word Count ન ાં ઉપયોગ કરવ થી ……….. ની સાંખ્ય જાણી શક ય છે ?

Character, Line & Pages

33. Word મ ાં કલ કેટલ ાં Menu છે ?

8

34. Microsoft Word એ કય ાં Software નો એક ભ ગ છે ?

Microsoft Office

35. Format Painter દ્વ ર શાં કરી શકીએ છીએ?

Effect ની Copy

36. Replace ની Shortcut Key….

Ctrl + H

37. Hyperlink ની Shortcut Key કઈ છે ?

Ctrl + K

38. Bookmark દ્વ ર ……….. કરી શકીએ છીએ.

Find Data, Record Data, Delete Data, Copy Data

39. Word દ્વ ર વભન્ન-વભન્ન Software નો Use કરવ મ ટે કય ાં Tools નો ઉપયોગ કરવ મ ાં આવે છે ?
Object Tools

40. Word મ ાં Page ને આડાં (Landscape) તથ ઉભાં (Portrait) ફેરવવ મ ટે કય ાં Option નો ઉપયોગ કરવ મ ાં આવે
છે ?
Orientation

41. Paragraph ન ાં ઉભ ાં (Portrait) ભ ગ પ ડવ મ ટે કય ાં Option નો ઉપયોગ કરવ મ ાં આવે છે ?

Columns

42. Macro દ્વ ર ………. કરી શકીએ છીએ?

Recording

43. Word મ ાં ક ાંઈ પણ change ન કરી શકીએ તેન મ ટે જે Password Set કરવ મ ાં આવે તેને શાં કહેવ મ ાં આવે છે ?
Restrict Editing

70
44. Word મ ાં Document ને ઉપર-નીચે તથ ડ બી-જમણી બ જાં ફેરવવ મ ટે શેનો ઉપયોગ કરવ મ ાં આવે છે ?
Scroll Bar

45. Word Application મ ાં Delete Key ની મદદથી Insert Point ની કઈ બ જનાં લખ ણ ભાંસી શક ય છે ?
જમણી બ જનાં

46. Ruler bar ની નીચે કઈ window Open હોય છે ?

Document

47. MS Word મ ાં લખ ણને Justify કરવ મ ટે કઈ Shortcut Key નો ઉપયોગ કરવ મ ાં આવે છે ?
Ctrl + J

48. કોઈપણ Document ની ઉપર કે નીચે એકસમ ન લખ ણ લખવ મ ટે કય ાં Tools નો ઉપયોગ થ ય છે ?

Header & Footer

49. Word મ ાં Document નાં format Page Design મ ટે ….. Option નો ઉપયોગ થ ય છે .
Cover Page

50. Document મ ાં Current Cursor થી લખ ણ Next Page મ ાં લેવ મ ટે ………. Option નો ઉપયોગ થ ય છે ?
Page Break

MS Excel
1. MS Excel મ ાં છે ્લી Row કઈ છે ?
1048576

2. MS excel મ ાં છે ્લી Column કઈ છે ?

XFD

3. MS Excel મ ાં છે ્લાં Cell કયાં છે ?

XFD1048576

4. MS Excel મ ાં Data Validation કય ાં Menu મ ાં આવે છે ?

Data

5. MS Excel મ ાં Row ને શ ન વડે દશ ાવવ મ ાં આવે છે ?

1,2,3,4…..

6. MS Excel મ ાં Column ને શ ન વડે દશ વ

ા વ મ ાં આવે છે ?
A,B,C,D,…..

7. MS Excel મ ાં Formula ની શરૂઆત કય ાં Symbol થી કરવ મ ાં આવે છે ?

=

8. MS Excel મ ાં Count Formula ની મદદથી શાં થ ય છે ?

મ ત્ર Numeric Cell ની ગણતરી

71
9. MS Excel મ ાં CountA Formula ની મદદથી શાં થ ય છે ?
Data Fill કરેલ ાં Cell ની ગણતરી

10. MS Excel મ ાં Countblank Formula ની મદદથી શાં થ ય છે ?

Null (ખ લી) Cell ની ગણતરી

11. Current Date & Time જોવ મ ટે કઈ Formula નો ઉપયોગ થ ય છે ?

=Now( )

12. MS Excel મ ાં ગણ ક ર કરવ મ ટે કઈ Formula નો ઉપયોગ થ ય છે ?

=Product( )

13. Text ની Length જાણવ મ ટે કઈ Formula નો ઉપયોગ થ ય છે ?

=Len( )

14. નીચેન મ થ
ાં ી કઈ Formula એક કરત ાં વધ રે સાંખ્ય Display કરે છે ?
=Mode( )

15. MS Excel મ ાં By default કયાં menu બત વે છે ?

Home

16. MS Excel મ ાં નીચેન ાં મ ાંથી કય ાં Menu મ ાં Background આવે છે ?

Page Layout Menu મ ાં

17. MS Excel મ ાં Drag કરવ મ ટે …… નીશ ની નો ઉપયોગ થ ય છે ?

+

18. Conditional Formatting કય ાં Menu મ ાં આવે છે ?

Home

19. Select કરેલ Cell ને Direct સરવ ળો કરવ મ ટે કય ાં Menu મ ાં જશો?

Home Menu

20. MS Excel ન ાં Work Area ને કય ાં ન મથી ઓળખવ મ ાં આવે છે ?

Sheet

21. New Sheet લેવ ની Shortcut Key કઈ છે ?

Shift + 11

22. સરવ ળો કરવ મ ટે કય ાં ચીન્હનો ઉપયોગ કરવ મ ાં આવે છે ?

∑

23. Find ની Shortcut Key…

Ctrl + F

72
24. MS Excel મ ાં કેટલ ાં પ્રક રન ાં Layout હોય છે ?
3 → Normal, Page Layout, Page Break

25. MS Excel મ ાં Full Screen કય ાં Menu મ ાં આવે છે ?

View

26. MS Excel મ ાં Default Date કય ાં format મ ાં આવે છે ?

MM/DD/YYYY

27. Excel ની અાંદર Select Column નો Chart લેવ મ ટેની Shortcut Key કઈ છે ?
F11

28. Select કરેલ Row ને Hide કરવ મ ટેની Shortcut Key?

Ctrl + 9

29. Excel મ ાં કોઈપણ Cell મ ાં Numerical Value Enter કરત ાં તે Cell ની કઈ બ જાં આવશે?
Right

30. Select કરેલ Cell ની Column Select કરવ મ ટેની Shortcut Key……..
Ctrl + Space

31. Select કરેલ Cell ની Row ને Select કરવ મ ટેની Shortcut Key…….
Shift + Space

32. બે સાંખ્ય ને ભ ગત મળતી શેષ (Reminder) મ ટે કય ાં Formula નો ઉપયોગ કરવ મ ાં આવે છે ?

=Mod( )

33. કોઈપણ મ વહતીને Ascending તેમજ Descending Order મ ાં ગોઠવવ મ ટે કય ાં Menu ન ાં Tools નો ઉપયોગ
થ ય છે ?
Home → Sort & Data → Sort

34. Excel મ ાં મ ત્ર Date જોવ મ ટે કઈ Formula નો ઉપયોગ થ ય છે ?

=Today( )

35. Select Cell નાં Address કય ાં Display થ ય છે ?

Name Box

36. કોઈપણ બે Cell ન Text ને એક Cell મ ાં ભેગ ાં કરવ મ ટે કઈ Formula નો ઉપયોગ થ ય છે ?

=Concatenate( )

37. કોઈપણ બે Cell ન Text ને એક Cell મ ાં ભેગ ાં કરવ મ ટે કઈ નીશ ની નો ઉપયોગ થ ય છે ?

&

38. કોઈ ચોકકસ Category ન ાં Data ને Display કરવ મ ટે કય ાં Tools નો ઉપયોગ થ ય છે ?

Filter

39. Cell નાં લખ ણ લ ાંબ હોય તો તેને નવી Line મ ાં લઈ જવ મ ટે કય ાં Tool નો ઉપયોગ થ ય છે ?
Wrap Text

73
40. Select કરેલ ભ ગને જ Print મ ાં લેવ ાં મ ટે કય ાં Option નો ઉપયોગ થ ય છે ?
Page Layout → Print Area

41. એક કરત ાં વધ રે Row અથવ column ને ભેગી કરવ મ ટે કય ાં Tools નો ઉપયોગ થ ય છે ?

Data → Group

42. Sheet ને કેટલી રીતે Protect કરી શક ય છે ?

3

43. Header & Footer કય ાં Menu મ ાંથી Set થઈ શકે છે ?

Insert → Header & Footer

44. કઈ Data Type નો ઉપયોગ Excel મ ાં થતો નથી?

Character

45. બે કે તેથી વધ રે Cell એક કરવ મ ટે કય ાં Option નો ઉપયોગ થ ય છે ?

Home → Merge Cells

46. Data Bars નો સમ વેશ કય ાં Tools મ ાં થ ય છે ?

Conditional Formatting

47. Table નાં બધ format ક ઢવ મ ટે કય ાં Tools નો ઉપયોગ થ ય છે ?

Clear Format

48. Column field મ ાં એક થી વધ રે વ ર આવત field ને Delete કરવ મ ટે કય ાં Tools નો ઉપયોગ થ ય છે ?

Remove Duplicates

49. Excel ની File ને કય ાં Extension થી Save કરવ મ ાં આવે છે ?

.xlsx

50. Spread Sheet શેન થી બનેલ હોય છે ?

Row & Column

FUNDAMENTAL
(1) CPU ન ભ ગ જણ વો.
ALU(Arithmetic & Logic Unit), MU(Memory Unit), CU(Central Unit)

(2) RAM એટલે ……………………

Random Access Memory

(3) Rom ન ાં Type આપો.

PROM, EPROM, EEPROM

74
(4) કયાં ક યા Computer કરી શકતાં નથી.
Thinking

(5) ભ રતમ ાં સૌથી પહેલાં Super Computer ………………… છે .

PARAM 8000

(6) PC એટલે ………….

Personal Computer

(7) Computer ન ાં જે ભ ગને જોઈ શકીએ છીએ તેમજ સ્પશી શકીએ છીએ તેને ……….. કહેવ ય છે .
Hardware

(8) બ હ્ય સાંગ્ર હકન ન મ આપો.

Hard disk, Floppy disk, CD, DVD, Pen Drive etc…

(9) Output Device ન ન મ આપો.

Monitor, Printer, Plotter

(10) Input Device ન ન મ આપો.

Keyboard, Mouse, Barcode Reader, Camera, Scanner, Joystick

(11) Storage Device ન ન મ આપો.

Hard Disk, Pen drive or USB drive, CD, DVD, Memory Card

(12) CD કય ાં પ્રક રની Memory છે ?

Secondary

(13) સ મ ન્ય રીતે Computer ની કઈ Drive મ ાં Software Install થ ય છે ?

C Drive મ ાં

(14) Mouse મ ાં કેટલ Button હોય છે ?

Two or Three

(15) RAM ન પ્રક ર જણ વો.

SRAM, DRAM

(16) Personal Computer નો સ મ ન્ય હેત કય ાં Computer મ ાં છે ? અથવ Personal Computer નો પ્રક ર કયો
છે ?
Micro

(17) બીજી પેઢીન ાં Computer નો સમયગ ળો શાં હતો?

1959-1965

(18) કય ાં Printer ની ઝડપ વધ રે હોય છે , અને તેનાં Output ઉચ્ચ ગણવત ધર વે છે ?

Laser

75
(19) જે Hardware બે સાંખ્ય નો ગણ ક ર કરે છે તે …………… છે ?
ALU

(20) Modem ની ઝડપ શ મ ાં મપ ય છે ?

MBPS

(21) Memory અને Storage વચ્ચેનો તફ વત એટલો જ છે કે Memory ……….. હોય છે અને Storage …….. હોય છે .
Temporary, Permanent

(22) કઈ Memory મ ાં તમે લખી શકો છો?

RAM

(23) 1024 Bytes = ………..

1 kilo Bytes

(24) કોણ Computer ન ાં Data ને નષ્ટ કરી ન ાંખે છે ?

Virus

(25) Computer ની મખ્ય કેટલી ક્રિય છે ?

3

(26) Printer ન ાં મખ્ય કેટલ ાં પ્રક ર છે ?

4

(27) DOS નાં પરૂ ન મ જણ વો.

Disk Operating System

(28) Computer Software ન ાં મખ્ય કેટલ ાં પ્રક ર છે ?

2

(29) ………. એ Operating System નથી?

MS Office

(30) DOS એ કય ાં પ્રક રની Operating System છે ?

Single User Single Tasking

(31) XP એ કય ાં પ્રક રની Operating System છે ?

Single user Multi Tasking

(32) Linux એ કય ાં પ્રક રની Operating System છે ?

Multi User Multi Tasking

(33) GUI નાં Full Form શાં છે ?

Graphical User Interface

(34) CLI નાં Full Form શાં છે ?

Command Line Interface

76
(35) Delete કરેલ File કે Folder નો સાંગ્રહ કઈ જગ્ય એ થ ય છે ?
Recycle Bin

(36) Hard Disk એ કય ાં પ્રક રની Memory છે ?

External

(37) RAM એ કય ાં પ્રક રની Memory છે ?

Internal

(38) Monitor ની સૌથી નીચેની Line ને શાં કહેવ મ ાં આવે છે ?

Task Bar

(39) Program ની સૌથી ઉપરની Line ને શાં કહેવ ય છે ?

Title Bar

(40) File કે Folder ને Open કરવ મ ટે Mouse થી કેટલી વ ર Click કરવાં પડે છે ?
2

(41) કય ાં Command થી File ની બહ ર નીકળી શક ય છે ?

Exit

(42) File ની બહ ર નીકળવ મ ટેની Shortcut Key કઈ છે ?

Alt+F4

(43) Memory ન મખ્ય કેટલ ાં પ્રક ર છે ?

2

(44) Memory મ પવ મ ટેનો એકમ કયો છે ?

Byte

(45) Computer ની શોધ કોણે કરી હતી?

Charles Babbage (ચ ્સા બેબેઝ)

(46) Keyboard મ ાં મખ્ય કેટલ પ્રક રની Key આવે છે ?

4 (Four)

(47) Memory મ પવ મ ટેનો ન ન મ ાં-ન નો એકમ કયો છે ?

Bit

(48) Keyboard મ ાં કઈ કઈ Key નો સમ વેશ થ ય છે ?

Alphabetic, Numerical, Function & Special Key

(49) પહેલી પેઢીન ાં Computer મ ાં શેનો ઉપયોગ કરવ મ ાં આવતો હતો?

Vacuum Tube

77
(50) કઈ પેઢીમ ાં IC (Integrated Circuit) નો ઉપયોગ કરવ મ ાં આવે છે ?

ત્રીજી પેઢી

INTERNET
1. Network Topology ન પ્રક ર કેટલ ાં છે ?
5

2. Network ન ાં મખ્ય કેટલ ાં પ્રક ર છે ?

3

3. WWW નાં પરૂ ન મ શાં છે ?

World Wide Web

4. Email નાં પરૂ ન મ શાં છે ?

Electronic Mail

5. સૌપ્રથમ Network નો ઉદભવ કય ાં થયો હતો?

ARAPANET

6. Internet ની શરૂઆત કય ાં દેશમ ાં થઈ હતી?

U.S.A

7. એકબીજા સ થે જોડ યેલ Computer ન સમહ ને……..

Network

8. Window 10 મ ાં Web Browser તરીકે કોનો ઉપયોગ થ ય છે ?

Internet Explorer

9. Browser ન મ જણ વો.
Internet Explorer, Google Chrome, Mozilla Firefox, Yahoo, Opera

10. સ મ ન્ય રીતે Internet મ ાં રહેલી Image કય ાં પ્રક રની File મ ાં હોય છે ?
.jpg

11. Google શાં છે ?

Search Engine

12. Website ન ાં Address ને …… ન મથી ઓળખ ય છે ?

Domain Name

13. એક જ પ્રક રન ાં Building મ ાં કય ાં પ્રક રનાં Network હોય છે ?

LAN

14. આપણ G-mail Account ને બાંધ કરવ મ ટે કય ાં શબ્દનો ઉપયોગ કરવ મ ાં આવે છે ?
Sing Out

78
15. ધાંધ ને લગતી Website મ ટે કયાં Domain name નો ઉપયોગ કરવ મ ાં આવે છે ?
.com

16. સાંસ્થ ને લગતી Website મ ટે કયાં Domain name નો ઉપયોગ કરવ મ ાં આવે છે ?
.org

17. Netscape Navigator શાં છે ?

Web Browser

18. LAN નાં Full Form શાં છે ?

Local Area Network

19. MAN નાં full Form શાં છે ?

Metropolitan Area Network

20. WAN નાં Full Form શાં છે ?

Wide Area Network

21. કઈ Key વડે Internet પર Help જોવ મળે છે ?

F1

22. IP Address કેટલ ાં Bit નાં હોય છે ?

32 Bit

23. Network ન દરેક Component ને …………. કહેવ ય છે ?

Node

24. xyz@gmail.net શાં બત વે છે ?

E-mail ID

25. E-mail દ્વ ર file જોડવ મ ટે …………… Command નો ઉપયોગ કરવ મ ાં આવે છે ?
Attach File

26. GUI એટલે ……..

Graphical User Interface

27. Internet પર Message મોકલી તેને શાં કહેવ ય?

E-mail

28. HTTP નાં Full form શાં છે ?

Hyper Text Transfer Protocol

29. નીચેન મ થ
ાં ી ……….. Topology અયોગ્ય છે ?
Network

30. Web Page જોવ …….. ની જરૂર પડે?

Web Browser

79
31. URL એટલે …….
Uniform Resource Locater

32. FTP એટલે …….

File Transfer Protocol

33. FTP શાં છે ?

Protocol

34. Internet Explorer શેનાં Example છે ?

Web Browser

35. Email મોકલીએ ત્ય રે કય ાં Protocol નો ઉપયોગ થ ય છે ?

SMTP (Simple Mail Transfer Protocol)

36. IP ન ાં મખ્ય કેટલ ાં Class છે ?

4 Class

37. Flipkart મ ાં એક કરત ાં વધ રે વસ્તઓ ખરીદવ મ ટે કય ાં Option નો ઉપયોગ થ ય છે ?

Add to Cart

38. Online Payment મ ાં નીચેન મ ાંથી કઈ કઈ method હોય શકે?

(1) Credit & Debit Card (2) Net Banking (3) EMI (4) Cash on Delivery (5) UPI

39. Wikipedia website નો ઉપયોગ જણ વો.

Free મ વહતી લેવ

40. Just Dial Website નો ઉપયોગ જણ વો.

કોઈ Business Company ની Detail મેળવવ

41. 10th, 12th નાં Online Result જાણવ કઈ Website નો ઉપયોગ થ ય છે ?

www.gseb.org

42. Text ને Download કરવ મ ટે....

Copy & Paste

43. Save કરેલ Email કય ાં જોવ મળે છે ?

Draft

44. Bus મ ાં Ticket Book કરવ મ ટે...... Website નો ઉપયોગ થ ય છે ?

www.gsrtc.in

45. Gas Bill & Light Bill Payment મ ટે શેની જરૂર પડે છે ?
Consumer No. / Customer No.

46. Mobile Recharge મ ટે ……… Website નો ઉપયોગ થ ય છે ?

PayTM

80
47. GSRTC મ ાં જો કોઈ Seat Book હોય તો કેવો Color બત વે છે ?
Blue

48. Train નાં Root જોવ મ ટે Indian Railway ની Website મ ાં કયો Option આપેલો છે ?
Train Berth Availability

49. Online કોઈપણ Form ભરીએ છીએ તો તેમ ાં (*) Sign નો ઉપયોગ શાં છે ?
તે Field ફરજીય ત ભરવાં

50. Form ભરતી વખતે એક Text box મ ાંથી બીજા Textbox પર જવ મ ટે........... Key નો ઉપયોગ થ ય છે .
Tab

81
❖ Full form
ADC Analog Digital Converter
ADSL Asymmetric Digital Subscriber Line
ALU Arithmetic And Logic Unit
ARPANET Advanced Research Projects Agency Network
ATM Asynchronous Transfer Mode
BIOS Basic Input Output System
BIT Binary Digit
CD Compact Disk
CDROM Compact Disk Read Only Memory
CRT Cathode Ray Tube
CU Control Unit
DDR Double Data Rate
DLL Dynamic Link Library
DNS Domain Name System
DPI Dots Per Inch
DTP Desktop Publishing
EEPROM Electronic Erasable Programmable ROM
E-MAIL Electronic Mail
EPROM Erasable Programmable ROM
FAT File Allocation Table
FD Floppy Disk
FDC Floppy Disk Controller
FDD Floppy Disk Drive
FPS Frame Per Second
FTP File Transfer Protocol
GB Giga Byte
GHZ Giga Hertz
GIF Graphics Interchange Format
GSM Global Systems For Mobile Communication
GUI Graphical User Interface
HD Hard Disk
HDD Hard Disk Drive
HTML Hyper Text Markup Language
HTTP Hyper Text Transfer Protocol
IAB Internet Activities Board
IBM International Business Machine
IC Integrated Circuits
IP Internet Protocol
ISO Internet Standard Organization
ISP Internet Service Provider
JPEG Joint Photographic Expert Group
JPG Joint Photograph Group

82
KB Kilo Bytes
KBPS Kilo Bytes Per Second
LAN Local Area Network
LCD Liquid Crystal Display
MAN Metropolitan Area Network
MBPS Mega Byte Per Second
MHZ Mega Hertz
MPEG Motion Picture Experts Group
MS Microsoft
MS-DOS Microsoft Disk Operating System
NFS Network File System
NIC Network Interface Card
PC Personal Computer
PC/AT Personal Computer / Advanced Technology
PC/XT Personal Computer / Extended Technology
PDF Portable Document Format
PNG Portable Network Graphic
PROM Programmable Read Only Memory
RAM Random Access Memory
ROM Read Only Memory
RTF Rich Text Format
SHTTP Secure Hyper Text Transfer Protocol
SMTP Simple Mail Transfer Protocol
TB Tara Byte
TCP Transmission Control Protocol
TCP/IP Transmission Control Protocol/Internet Protocol
TIFF Tagged Image File Format
UDP User Datagram Protocol
URL Uniform Resource Locator
USB Universal Serial Bus
VDU Visual Display Unit
VGA Video Graphics Adaptor
VIRUS Very Important Resource Under Siege
VPN Virtual Private Network
WAN Wide Area Network
Wi-Fi Wireless Fidelity
WN Wireless Network
WWW World Wide Web
XML Extensible Markup Language

83
❖ Short cut key
Window common short cut key
Ctrl + Shift+N New Folder નવાં ફો્ડર લેવ મ ટે

Ctrl + S Save file ;[J SZJF

Ctrl + O Open file ;[J SZ[, OF>, BM,JF

Ctrl + N New file GJL OF>,

F12 SAVE AS OF>, G[ AL_ JBT ;[J SZJF

F1 HELP DNN D/[

F2 Rename GFD AN,JF

F3 Search in computer SMd%I]8Z GL V\NZ ;R” SZJF

F5 Refresh ZLv[X

Win + ↑ Maximize :@LG DM8L SZJF

Win + ↓ Restore Down :@LG GFGL SZJF

Win + D Minimize SFD :8M5 SZJF

Alt + F4 Exit OF>,G[ A\W SZJF

Ctrl + P Print 5|Lg8 SF-JF

Ctrl + Z Undo the last Action K[(,[ VF5[, SDFg0GL >O[S8 N]Z SZJF

Ctrl + Y Redo/Repeat Undo GL >O[S8 N]Z SZJF

,BF6 VYJF OM8MG[ V[S HuIFV[YL AL_ HuIF 5Z
Ctrl + X Cut the selected Text or object
Move SZJF DF8[
Ctrl + C Copy the selected Text or object ,BF6 VYJF OM8M Duplicate ,[JF

Ctrl + V Paste text or an object CUT VYJF COPY SZ[,G[ D}SJF

Ctrl + A Select All AW] l;,[S8 SZJF

Ctrl + B Letters Bold ,BF6G[ 3F8F SZJF\

Ctrl + I Letter’s italic ,BF6G[ +F;F SZJF\

Ctrl + U Letters Underline ,BF6 GLR[ ,F>G ,[JF

Win + E Open My computer My computer BM,JF

Win + L Lock Screen :@LG ,MS SZJF DF8[

Alt + Tab Change Application V[S 5|MU|FDDF\YL AL• 5|MU|FDDF\ HJF

84
 Word, Excel and Power Point common short cut key

Ctrl + F Fine text RM‚; ,BF6 XMWJF

Ctrl + H Replace text V[S XaNGL HuIF 5Z ALHM XaN D}SJF

Ctrl + G go to RMSS; HuIF 5Z HJF

Ctrl + K Insert a hyperlink SM>56 5|MU|FDG[ ,BF6 ;FY[ HM0JF

F7 check Spelling & grammar ,BF6DF\ Spelling & grammar GL BFDL N}Z SZJF

MS Word

Ctrl + F2 print Preview 5|Lg8 SF-TF 5C[,F OMD["8 HMJF

Ctrl + D Font OMg8 OPTION BM,JF

Ctrl + Shift +< Decrease font size ,BF6GL ;F>h 38F0JF

Ctrl + Shift + > Increase Font Size ,BF6GL ;F>h JWFZJF

Ctrl + 2 Double- space lines A[ ,F>G JrR[ V[S ,F>GGL HuIF pD[ZJF

Ctrl + E Center a Paragraph ,BF6G[ JrR[ UM9JJF

Ctrl + R Right align Paragraph ,BF6G[ HD6L AFH] UM9JJF

Ctrl + L Left align a Paragraph ,BF6G[ 0FAL AFH] UM9JJF

Ctrl + J Justify a Paragraph Paragraph G[ jIJl:YT UM9JJF

85
 MS EXCEL

Ctrl + pg up/down Switch to another sheet V[S XL8 DF\YL AL_ XL8 DF\ HJF

Ctrl + Space Column select SM,D ;L,[S8

Shift + space Select Row ZM ;L,[S8

Ctrl + + Insert item pD[ZJF

Ctrl + - Delete selected item SF-J]

F2 Rename cell ;[, DF\ ;]WFZM

Alt + Enter Wrap text J|[5 8[S;8

Alt + = Auto sum ;ZJF/M

Ctrl + Shift + L Apply Filter lOÿ8Z

Ctrl+9 Hide Rows Row ને Hide કરવ મ ટે

Shift + 11 New Sheet New Sheet લેવ મ ટે

MS Power point

F5 View show (slide show) AGFJ[, SLIDE G]\ 5C[,[YL PREVIEW HMJF

Ctrl + M New slide GJL :,F>0 ,[JF

Ctrl + D Duplicate 0]%,LS[8 :,F>0 ,[JF

Shift+F5 Current slide show H[ :,F>0 l;,[S8 K[ tIFYL SLIDE G]\ PREVIEW HMJF

86